اسپرینکلر چیست؟ یکی از راه کارهای مورد اطمینان در مقابله با آتش سوزی گسترده، استفاده از ابزاری به نام اسپرینکلر است. راه‌های مختلفی جهت اطفا حریق وجود دارد. در مقاله سیستم اطفا حریق به طور کامل به بررسی انواع سیستم اطفا حریق پرداختیم. در آنجا ذکر کردیم که اطفا حریق آبی یکی از روشهای متداول و ارزان اطفا می‌باشد. اطفا حریق آبی خود دارای تجهیزات متعددی است که اسپرینکلر به عنوان قلب سیستم اطفا آبی شناخته می‌شود. در این مقاله قصد داریم به طور کامل شما را با این تجهیز آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
اسپرینکلر چیست؟
Fire sprinkler یا همان اسپرینکلر آتش از تجهیزات سیستم اطفاء حریق آبی بوده که در زمان بروز حریق وظیفه پاشش آب و اطفا و یا کنترل آتش‌سوزی را بر عهده دارد. نحوه عملکرد اسپرینکلر به این صورت است که در زمانی که دما از حد مشخص شده بالاتر رفت بالب یا حباب شیشه‌ای آن شکسته شده و اجازه پاشش آب را بر روی ناحیه در حال سوختن می‌دهد. البته در نوع خاصی از اسپرینکلر بالب وجود ندارد و پس از تزریق آب بر روی محل پاشیده می‌شود که در ادامه به توضیح آن نیز می‌پردازیم.
اسپرینکلرها از بهترین تجهیزات آتش نشانی بوده که در سراسر جهان از آن استفاده می‌شود و سالانه بیش از ۴۰ میلیون نصب می‌شود. تاریخچه اسپرینکلر به حدود ۱۵۰ سال پیش باز می‌گردد. اولین بار این سیستم اطفاء حریق در انگلستان توسط پارملی ابداع شد و پس از آن، به عنوان یک عامل موثر در کاهش خسارت‌های ناشی از آتش سوزی می‌باشد. ساختمان‌هایی که از این سیستم استفاده می‌کنند به ندرت دچار آسیب‌ها و خسارت‌های جدی می‌شوند.
اجزای اسپرینکلر چیست و اسپرینکلر چگونه کار می‌کند؟
برای آشنایی با نحوه کارکرد اسپرینکلر ابتدا باید اجزای آن را بشناسیم. اسپرینکلر شامل 4 قسمت زیر می‌باشد.
- بدنه
- اوریفیس
- کپسول شیشه‌ای یا بالب
- صفحه منحرف کننده (دفلکتور)
کپسول شیشه ای در حالت عادی بر روی درپوش اسپرینکلر فشار وارد می‌کند و مانع تخلیه بی‌دلیل آب می‌شود. کپسول اسپرینکلر محتوی ماده‌ای است که با افزایش حرارت منبسط شده و باعث ترکیدن آن می‌شود. با شکستن کپسول، آب به جریان می‌افتد و پس از برخورد با صفحه منحرف کننده، آب به صورت یک چتر روی منطقه تحت پوشش این فرود آمده و باعث اطفاء حریق می‌گردد.
برای جلوگیری از فعال شدن ناخواسته اسپرینکلر، داخل کپسول، یک حباب قرار دارد که با رسیدن گرمای حریق به اسپرینکلر، ابتدا حباب هوا فشرده شده و سپس افزایش حجم سیال داخل کپسول باعث شکستن آن می‌شود. البته عنصر حرارتی اسپرینکلر محدود به کپسول شیشه‌ای نیست و بعضاً می‌تواند بصورت یک شکل فیوز حرارتی هم ساخته شود. این فیوز در اثر حرارت حریق از بین می‌رود و آب از اسپرینکلر تخلیه می‌شود. در این قسمت از مقاله متوجه شدیم که یک اسپرینکلر چگونه کار می کند.
در واقع رمز موفقیت اسپرینکلرها واکنش به موقع آن‌هاست. زیرا حریق در لحظات اول می‌تواند با مقدار کمی آب اطفاء شود.
کاربرد اسپرینکلر در ساختمان
سیستم اطفا آبی در واقع به دلیل هزینه کم و موثر بودن آن در اطفا حریق، طرفداران بی‌شماری را به سمت خود سوق داده است. در حقیقت با نصب این سیستم در ساختمان، آتش نشانی دقیق، بی نقص و اتوماتیک برای خود استخدام کرده‌ایم. این یکی از مهمترین مزایای کاربرد اسپرینکلر در ساختمان است. در سالهای اخیر استفاده از اسپرینکلر در بسیاری از ساختمانهای مسکونی به صورت اجبار درآمده است.
لوله کشی اسپرینکلر به صورت مجزا در زمان ساخت ساختمان بسته به نوع اهمیت در درون هر طبقه تعبیه شده‌اند. کارآمدی این سیستم بسیار بهتر از ابزارهای دیگری مانند کپسول آتش نشانی و توپ ضد حریق است. همچنین هزینه نصب کم‌تری نسبت به دیگر وسایل خواهد داشت. سیستم لوله کشی اسپرینکلر نقش بسزایی در بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌های احتمالی برای سازندگان ساختمان‌ها دارد.
درباره اینکه چگونه می توان آتش را خاموش کرد بیشتر بخوانید.
انواع اسپرینکلر چیست؟
اسپرینکلرها از نظر نوع واکنش، نحوه نصب و موارد کاربرد به دسته بندی‌های زیر تقسیم بندی می‌شوند:
دسته بندی طریقه نصب اسپرینکلرها:
1- بالازن
2- پایین زن
3- دیواری
دسته بندی نوع واکنش اسپرینکلرها:
1- واکنش سریع
2- واکنش استاندارد
دسته بندی نوع کاربری اسپرینکلرها:
1. مسکونی
2. اسپری کننده
3. اسپرینکلر قطره بزرگ (CMSA)
6. زود اطفا کننده واکنش سریع (ESFR)
حتما بخوانید: طراحی لوله کشی آتش نشانی ساختمان
مایع داخل اسپرینکلر چیست؟
در این قسمت می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم: ” مایع داخل اسپرینکلر چیست؟ ” همانطور که در اول بحث به اجزای تشکیل دهنده اسپرینکلر اشاره کردیم، فهمیدیم مایع داخل این بارنده از مایع و بخار مایع تشکیل شده است. الکل، پایه استفاده شده در فاز مایع است. انبساط مایع که توسط حباب درون کپسول شیشه ایجاد شده، سبب می‌شود تا فاز گازی داخل کپسول به نسبت فاز مایع آن، کم حجم و کوچکتر باشد. به همین دلیل با افزایش دمای ناشی از حریق، این حباب فشرده شده و سبب شکستگی کپسول می‌شود.
فاصله استاندارد و ضوابط نصب اسپرینکلر چیست؟
ضوابط طراحی، نصب، تست و جانمایی اسپرینکلرها در هر کشور و منطقه متفاوت و مختص آن منطقه است. در کشور آمریکا انجمن ملی آتش نشانی آمریکا که به اختصار NFPA نامیده می‌شود مسئول تدوین استانداردهای مرتبط با حریق است. در انگلستان استاندارد BS مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کشور ما مرکز تحقیقات مسکن نسبت به ارایه دستورالعمل نصب سیستم اسپرینکلر اقدام کرده است. در استان تهران سازمان آتش نشانی تهران و در سایر استانها سازمان آتش نشانی شهر یا استان مربوطه مسئول تدوین دستورالعمل است.
در آتش سوزی، ایمنی و محافظت از افراد و دارایی‌های‌شان همواره مورد توجه قرار دارد. استفاده از مکانیزیم‌های دفاعی جهت مقابله با این حادثه، همیشه جزئی از دغدغه‌های امروزه بشر بوده است. هر ساله اقداماتی در جهت اطفاء حریق صورت می‌گیرد. یکی از این اقدامات مناسب، استفاده از سیستم بارنده خودکار است. در این مطلب شما را با این سامانه اطفاء حریق آشنا کردیم. حال دیگر فکر می‌کنیم بدانید دقیقاً سیستم اسپرینکلر چیست و نکات خرید اسپرینکلر و ضوابط نصب آن را شناخته‌اید.