به دلیل سطح وسیع منطقه تحت محافظت و همچنین عدم نیاز به کابل‌کشی و لوله‌کشی برای کل فضای تحت پوشش، یکی از بهترین راهکارهای سیستم‌های اعلام حریق جهت حفاظت از صنایع و سوله‌های وسیع با ارتفاع بالا است.
عوامل زیادی بر روی عملکرد این دتکتور تاثیر گذاراند که شامل: نوع و مقدار مواد قابل احتراق، نرخ رشد حریق، فاصله بیم دتکتور تا حریق، عوامل مربوط به تهویه از جمله این موارد می‌باشد. در این مقاله قصد داریم شما را با تا با طراحی و نصب بیم دتکتورها آشنا کنیم.
فهرست محتوا
برای شروع آموزش طراحی و نصب بیم دتکتور به برخی پیشنیازها، از جمله شناخت کامل عملکرد سیستم الکترونیکی بیم دتکتور، شناخت استانداردهای BS-5839 و NFPA72 و همچنین مطالعه دستورالعمل‌های سازنده، داریم. در مقاله بیم دتکتور چیست به طور کامل در خصوص شناخت بیم دتکتور و انواع آن توضیح داده‌ایم. در صورتی که شناخت کامل از این قطعه ندارید، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا این مقاله را مطالعه کرده و سپس آموزش طراحی و نصب بیم دتکتور را در این مقاله بیاموزید.
ابتدا حتما مقاله‌ی بیم دتکتور چیست را بخوانید:
کجا از بیم دتکتور استفاده کنیم؟
آشکارساز دود خطی ابزاری است که برای حس کردن و آشکارسازی دود در سیستم‌های اعلام حریق بکار می‌رود. دتکتورهای دود در حالت کلی به دو نوع نقطه‌ای و خطی تقسیم‌بندی می‌گردد. دتکتورهای دود نقطه‌ای در محل‌های کوچک و متوسط با ارتفاع پایین نصب می‌شوند. در سوله‌ها، انبارها و محل‌های با سقف بلند از بیم دتکتور جهت تشخیص و اعلام حریق استفاده می‌گردد.
طراحی بیم دتکتور
طراحی و جانمایی بیم دتکتورها باید بر اساس دستورالعمل‌هایی مانند استانداردهای BS-5839 و NFPA72 باشد و توصیه‌های سازنده نیز ملاک نهایی ما می‌باشد. در عمل می‌توان اشعه بیم دتکتور را به‌عنوان ردیفی از دتکتورهای دود نقطه‌ای در نظر گرفت. طول برد یک بیم دتکتور بسته به سازنده آن ممکن است متفاوت باشد و معمولاً در برگه‌های اطلاعات فنی آن تجهیزات ارائه می‌شود.در نظر گرفتن طول برد بیشتر از توصیه سازنده مجاز نیست.
طراحی بیم دتکتور بر اساس استاندارد NFPA72
حداکثر فاصله افقی بیم دتکتور از یکدیگر به‌اندازه S می‌باشد. پیشنهاد استاندارد برای فاصله نامی S برابر 18.3 متر است.حداکثر فاصله بیم دتکتور از دیوار کناری به‌اندازه یک‌دوم S است. حداکثر فاصله بیم دتکتور از دیواری که قرار است در آن سمت نصب شود می‌تواند تا یک‌چهارم S باشد.
حداقل فاصله بیم دتکتور از دیوار کناری را سازندگان در دستورالعمل‌های خود اعلام می‌کنند که معمولاً حدود 0/5 متر است. محدوده فاصله بیم دتکتور از سقف نیز باید مطابق با دستورالعمل سازنده باشد که معمولاً برای اکثر سازندگان در محدوده ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتری است.
مقدار S مطابق پیشنهاد استاندارد، حداکثر 18.3 متر است. مگر اینکه سازنده بیم دتکتور مقدار کمتری را توصیه کرده باشد. در هر صورت تحت هیچ شرایطی افزایش فاصله بین بیم دتکتورها از مقدار 18.3 متر مجاز نیست.
طراحی بیم دتکتورها در سقف‌های شیبدار
در سقف‌های شیبدار دود از شیب سقف به سمت تاج سقف حرکت می‌کند و در آنجا جمع می‌شود بنابراین در سقف شیبدار باید حتماً بیم دتکتور درتاج نصب شود. با توجه به فضای تحت پوشش وسیع بیم دتکتور ممکن است بتوان تنها با یک بیم دتکتور از این نوع فضای موردنظر را محافظت کرد.
به‌طورکلی باید مراقب بود که نیازمندی‌های مربوط به فاصله جستجوی حریق از حد مجاز تجاوز نکند. بااین‌حال جایی که از بیم دتکتور برای محافظت از فضاهایی نظیر انبارهای بزرگ با قفسه‌بندی استفاده می‌شود می‌توان این فاصله پیمایش را حتی بیشتر در نظر گرفت.
ملاحظات طراحی در موانع سقف
موانع روی سقف یا مجاور آن در محیط تحت حفاظت، روی توزیع و گسترش دود تاثیرگذار است. بنابراین این موانع باید در زمان طراحی سیستم حفاظت در برابر حریق در نظر گرفته شود. برای استفاده از بیم دتکتور در فضاهایی که دارای تعداد زیادی تیرچه یا تیر هستند باید دتکتور را به‌گونه‌ای نصب کرد که اشعه آن موازی با مبانی یادشده بتابد. ارتفاع موانع روی سقف ممکن است بر فضایی که بیم دتکتور می‌تواند تحت پوشش خود قرار دهد تاثیر گذار باشد.
بنابراین باید با مراجعه به دستورالعمل‌های محلی و استانداردهای مربوط ملاحظات دقیقی در نظر گرفته شود. به‌طورکلی بیم دتکتور باید طوری نصب شود که اشعه نوری آن حداقل ۵۰ سانتیمتر از دیوارها و موانع روی سقف نظیر کانال‌ها و تیرچه‌ها فاصله داشته باشند.
همچنین برخی از انواع بیم دتکتورها از اشعه نوری استفاده می‌کنند. که در این صورت فاصله بیشتر از ۵۰ سانتیمتر نسبت به دیوارها و موانع روی سقف باید در نظر گرفته شود بنابراین مرجع نصب و جانمایی این‌گونه دتکتورها همیشه باید مطابق با توصیه‌های سازنده آن در نظر گرفته شود. موانع روی سقف جریان آزاد دود را در یک فضای محدود مهار می‌کنند که بر توانایی بیم دتکتور در کشف حریق در مراحل اولیه آن تأثیر می‌گذارد.
نکته:
وقتی که از بیم دتکتور انعکاسی استفاده می‌شود، خاصیت انعکاسی در حدود مسیر اشعه کاشف قرار داشته باشد ممکن است سیگنال‌های غیرواقعی از این موانع گیرنده بازتاب شود و باعث تحریف پاسخ بیم دتکتور شود. این مورد می‌تواند منجر به بروز هشدارهای کاذب یا ناتوانی کشف در تشخیص حریق اولیه شود.
به‌منظور جلوگیری از بروز هر نوع مشکلی تمام سطوح بازتابنده باید یک‌فاصله حداقلی را نسبت به اشعه بیم دتکتور داشته باشند. برای هر بیم دتکتور به توصیه سازنده مراجعه نمایید. ازآنجایی‌که اکثر بیم دتکتورها از اشعه مادون‌قرمز به‌جای نور مرئی استفاده می‌کنند. تعیین کردن اینکه آیا سطوح اشعه ارسالی را بازتاب می‌کنند یا خیر بسیار مشکل است بنابراین بسیار توصیه می‌شود که مرکز اشعه نسبت به همه اشیا و موانع فاصله داشته باشد.
انسداد مسیر
اشعه خطی از نوع تجهیزات دیدمستقیم هستند که باید مسیر بین فرستنده و گیرنده آنها عاری از موانع باشد. اگر مسیر اشعه بیم دتکتور مسدود شود دتکتور نمی‌تواند حریق را تشخیص دهد.بنابراین باید دقت کافی داشت بیم دتکتور جایی که امکان مسدود شدن آن در طول عملکرد عادی وجود دارد نصب نشود.
اگر در محل موردحفاظت اشخاص نیز حضور دارند ارتفاع نصب بیم دتکتور پیشنهاد می‌شود که حداقل 2.7 متر بالاتر از کف تمام‌شده باشد. لیفتراک، بالابر و جرثقیل‌های سقفی برخی از سایر عوامل انسداد مسیر هستند.
نصب بیم دتکتور
برای نصب بیم دتکتور هر بیم دتکتور باید به دستورالعمل شرکت سازنده مراجعه کرد. راهنمایی‌هایی که در ادامه می‌آید به صورت کلی بوده و شامل تمام مدل‌ها و برندهای بیم دتکتور موجود در بازار نمی‌باشد.
دانلود دستورالعمل نصب بیم دتکتور فایرری 5000
دانلود دستورالعمل نصب بیم دتکتور فایربیم
دانلود دستورالعمل نصب بیم دتکتور فایرگارد
حرکت سازه
یکی از ملاحظات اصلی در نصب بیم دتکتور حرکت سازه با توجه به قرار گرفتن آن در معرض نیروهای مختلف محیطی است باد، باران و حرارت می‌تواند باعث لرزش یا انحنای سازه شود.با توجه به طول برد بالای بیم دتکتورها حتی تغییر جزئی در ساختار نصب آنها می‌تواند باعث جابجایی قابل‌توجه اشعه دتکتور از نقطه هدف شود.
برای مثال تغییر 0.5 درجه‌ای در سمت فرستنده در طول ۱۰۰ متر باعث جابجایی حدود ۹۰ سانتیمتری اشعه در سمت گیرنده یا صفحه بازتابنده خواهد شد که به‌طور کامل بیم دتکتور را از تنظیم خارج کرده و باعث خطای دتکتور خواهد شد. به‌منظور کاهش سیگنال‌های خطا یا هشدارهای کاذب احتمالی در اثر حرکت سازه بیم دتکتور باید بر روی سطوح مستحکم ساختمان نظیر ستون‌های اصلی یا دیوارهای محکم نصب شود.
باید بر روی قسمت‌هایی از ساختمان که به‌راحتی حرکت می‌کنند یا تغییر شکل می‌دهد نظیر دیوارهای حلبی و ورقه‌های نازک فلزی نصب نشوند. در صورت امکان هم دو بخش بیم دتکتور فرستنده و گیرنده یا صفحه بازتابنده را باید روی سطوح مستحکم نصب کرد در غیر این صورت بهتر است که قسمت فرستنده را روی بخش مستحکم‌تر سازه نکرد چون تاثیر حرکت سازه بر روی گیرنده‌ها صفحه بازتابنده کمتر از فرستنده است.
برای جلوگیری از تداخل امواج ساطع شونده از بیم دتکتور در مواردی که نیاز به دتکتورهای بیشتری باشد،روش صحیح نصب بیم دتکتور به صورت فوق می باشد. در هنگام نصب بیم دتکتور باید به این نکته توجه کرد که وجود هر جسم خارجی بین دتکتور و منعکس کننده یا دتکتور و گیرنده باعث بروز اشکال یا آلارم کاذب می گردد. در هنگامی طراحی محل نصب بیم دتکتور باید وجود تیرها، ستون ها ، رانش طبیعی ساختمان و در بعضی موارد عبور پرنده را نیز در نظر گرفت.
هزینه نصب
هزینه نصب بیم دتکتور، با توجه به شرایط پروژه و نوع بیم دتکتور تعیین می‌شود. اجرت نصب به طور معمول به صورت کلی و با دیگر قطعات سیستم اعلام حریق تعیین می‌شود و محاسبه آن به صورت جداگانه کار مشکلی می‌باشد.
سیم بندی بیم دتکتور
نقشه وایرینگ یا سیم بندی هر بیم دتکتور در دستورالعمل نصب آن موجود است. و برای هر بیم دتکتور متفاوت و برای سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر هم متفاوت می‌باشد.
تست بیم دتکتور
پس از نصب بیم دتکتور و قبل از انجام هرگونه عملیات تعمیر و نگهداری، باید آزمون عملکردی روی آن صورت پذیرد. آزمون عملی این گونه دتکتورها با ایجاد حریق دودزای کنترل شده در محل مورد حفاظت انجام می‌شود. بسیاری از کارفرمایان نیز اصرار بر آزمون عملی این گونه دتکتورها دارند.
برخی دیگر از کارفرمایان نیز به انجام آزمون های استاندارد از روشی که سازنده بدون مهیا کردن حریق واقعی ذکر کرده است اکتفا می کنند. هردوی این روشها قابل اعتماد و کاربردی هستند. در روش دوم که نیاز به ایجاد حریق واقعی نیست، یک ورقه فیلتر در مسیر اشعه دتکتور قرار میگیرد که میزان نور دریافتی توسط گیرنده دتکتور را تا سطح آستانه هشدار کاهش می‌دهد و منجر به ایجاد هشدار در دتکتور می شود. روش های آزمون بدون حریق برای سازندگان مختلف ممکن است متفاوت باشند. در خصوص جزئیات این گونه آزمون‌ها، حتما باید به دستورالعمل های سازنده مراجعه کرد. در اینجا مختصری از چند نمونه آزمون را جهت آشنایی مرور می کنیم:
تست بیم دتکتور ب کیت (با استفاده از طلق شیشه‌ای)
برخی از سازندگان برای آزمون دتکتور انعکاسی یا فرستنده-گیرنده، چند طلق شیشه ای شفاف ارائه می دهند که روی آن خطوط مشکی موازی با ضخامت‌های مختلف کشیده شده است. زمانی که هر یک از این طلق‌های شیشه ای جلوی اشعه دتکتور قرار میگیرد بسته به درصد ضخامت خطوط مشکی روی آن، مانع از رسیدن درصدی از نور ساطع شده به گیرنده می‌شود و دتکتور را به حالت هشدار یا حالت خطا (که از پیش تعریف شده است) می‌برد.
برخی از سازندگان دتکتور دود انعکاسی، بر روی صفحه بازتابنده یک درجه بندی ایجاد کرده اند که با قرار دادن کاغذ جلوی آن و مسدود کردن بخشی از صفحه بازتار. نور منعکس شده توسط این صفحه کاهش یافته و دتکتور به حالت هشدار می‌رود. نوع کاغذ و همچنین مقدار فضا یا درجه بندی ای که لازم است مسدود مطابق دستورالعمل سازنده باشد.
تست با استفاده از فیلتر داخلی
برخی دیگر از دتکتورها ممکن است دارای فیلتر داخلی باشند و از طریق کنترل کننده و یا با فشردن دکمه‌ای که بر روی فرستنده یا گیرنده آنها قرار دارد، به حالت آزمون بروند فیلتر داخلی آنها به صورت خودکار (از داخل) جلوی اشعه کاشف قرار گرفته و بر روی میزان نور ارسالی یا دریافتی تأثیر می‌گذارد و دتکتور را به حالت هشدار می‌برد. طبیعتا دتکتورها، در ارتفاع بالا نصب می‌شوند که به راحتی قابل دسترسی نیستند و باید از بالابرها و تجهیزاتی از این قبیل برای دسترسی به آنها استفاده کرد. بنابراین آزمون های دوره ای این نوع دتکتورها می‌تواند از نظر هزینه و زمان مقرون به صرفه باشد.
تست با استفاده از کنترلر بیم دتکتور
در برخی دیگر از دتکتورهای دود خطی ممکن است با فشردن دکمه‌ای، قدرت اشعه ارسالی توسط فرستنده تا سطح آستانه هشدار دتکتور کاهش پیدا کرده و دتکتور به حالت هشدار برده شود. در تمامی موارد بالا که از حریق واقعی برای آزمون استفاده نمی‌شود، شرایط حریق برای دتکتور شبیه‌سازی می‌شود. بار دیگر اکیدا توصیه می‌شود که در خصوص روش‌های آزمون صحیح دتکتور دود خطی، حتما به دستورالعمل سازنده آن مراجعه شود.
بیم دتکتورهای موجود در بازار ایران
فروشگاه حریق ایران Digifire با سالها تجربه در زمینه سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق به عنوان تامین کننده انواع سیسیتم‌های اعلام و اطفاء حریق و بیم دتکتورهای موتورایز The Fire Beam و Fireray انگلستان به همراه راهنمای نصب فارسی و ارائه خدماتی چون طراحی، مشاوره و نصب و راه اندازی در خدمت مشتریان خواهد بود.
عالی بود
ممنونیم از توجه شما