سیستم اطفا حریق چیست؟ عملکرد سیستم اطفا حریق و نحوه کارکرد سیستم اطفا حریق چگونه است؟ طراحی سیستم اطفا حریق بر اساس کدام دستورالعمل و استاندارد انجام می‌شود؟ نکات مهم در هنگام خرید تجهیزات اطفا حریق کدامند؟
در این مقاله قصد داریم ضمن معرفی انواع سیتم‌های اطفا حریق، شما را با این سیستم آشنا کنیم. اگر به دنبال کسب اطلاعات بیشتر یا استفاده از این سیستم هستید، خواندن این مقاله به شما توصیه می‌شود.
فهرست محتوا
سیستم اطفاء حریق چیست؟
همان‌طور که از نام سیستم اطفا حریق مشخص است، تجهیزات بکار رفته در آن وظیفه‌ی خاموش کردن حریق و جلوگیری از گسترش آن را برعهده دارند. امروزه 4 عامل برای وقوع و گسترش یک حریق شناسایی شده است: حرارت، اکسیژن، ماده‌ی سوختنی و زنجیره‌ی واکنشهای شیمیایی. برای آن‌که بتوانید یک حریق را اطفا کنید، باید یکی از این موارد را از هرم حریق حذف کنید. بنابراین در یک سیستم اطفا حریق از تجهیزاتی استفاده می‌شود که چرخه‌ی حریق ایجاد شده را به شکلی قطع کند.
سیستم‌های اطفا حریق توسط کدهای انجمن ملی حفاظت از حریق امریکا که به اختصار NFPA نامیده می‌شود، طراحی و اجرا می‌گردد. این سازمان کدها، مقررات و توصیه‌هایی در مورد نصب و نگهداری صحیح این سیستم‌ها ارائه می‌دهد. در کل بایستی یک یا چند ضلع از اضلاع حریق را حذف کرد تا آتش خاموش شود.
انواع روش‌های عمومی اطفاء حریق:
اصولاً اگر بتوان یکی از اضلاع هرم حریق (حرارت، اکسیژن، مواد سوختنی یا واکنشهای زنجیرهای) را کنترل و محدود نموده یا قطع کرد، حریق مهار می‌شود. اگرچه واکنش های زنجیره ای لازمه بروز حریق است ولی در درجه اول اهمیت نیست. روش‌های عمومی براساس ماهیت حریق به اشکال زیر می‌باشد:
۱. روش سرد کردن آتش
قدیمی‌ترین و در عین حال موثرترین روش برای کنترل حریق سرد کردن آن است. برای این کار از آب و یا گاز دی اکسید کربن استفاده می‌شود که میزان و نوع استفاده از آن‌ها نقش موثری در مهار آتش ایفا می‌کند.
۲. روش خفه کردن آتش
خفه‌کردن به معنای پوشاندن سطح آتش با هر ماده‌ای برای جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش است. اگرچه این روش برای مهار تمام حریق‌ها موثر نیست اما روش مناسبی برای اکثر حریق‌ها می‌باشد. موادی که برای خفه کردن حریق مورد استفاده قرار می‌گیرند بایستی سنگین تر از هوا باشند.
۳. روش حذف ماده سوختنی
در آتش‌سوزی می‌توان با جا به جا کردن مواد و جدا کردن موادی که حریق به آن‌ها نرسیده است و یا ایجاد دیوار حائل و یا رقیق کردن مواد اشتعال زا مایع و یا بستن شیر‌های کنترلی مواد سوختنی در سیستم‌های فرایندی، آتش سوزی را متوقف کرد.
۴. روش کنترل واکنش های زنجیره ای
واکنش های زنجیره ای را می‌توان با استفاده از ترکیبات هالن و برخی ترکیبات جامد نظیر جوش شیرین کنترل کرد. این روش نسبت به سایر روش‌ها پرهزینه‌تر و سخت‌تر است اما می‌توان آن را برای محیط‌های با ارزش نظیر اتاق‌های سرور در نظر گرفت.
برای کنترل واکنشهای زنجیره ای استفاده از برخی ترکیبات هالوژنـه کـه اثـرات سـوء زیست محیطی نداشته باشند و گازهای بی اثر توصیه می‌شوند. این ترکیبات علاوه بر رقیـق‌سازی اکسیژن هوای اطراف محدوده آتش، واکنشهای زنجیرهای را نیـز مـهـار می‌کند.
استفاده از ترکیبات هالن سنتی مانند (1301)CF2Br2(2402) ،CBrCIF۲(1211) ،CBrF3 به علت اثرات سمی مخربی که دارند ممنوع است، لیکن جایگزین‌های مناسب آن شامل هیدرو فلورو کربنها HFCs و گازهای بی اثـر IG سازگار با محیط زیست و متـداول است.
هیدرو فلورو کربنها به دلیل ملاحظات قانونی زیست محیطی، بـه عنـوان جایگزین مناسبی برای هالن‌ها هستند که اکثر آن‌ها از نظر ساختمان ملکولی شبیه هالن‌ها داشته ولی اثر تخریبی محدودی دارند. معروف‌ترین این دسته با نام‌های تجاری (HFC-227(EA با فرمول CF3CHFCF3 و 200-FM با فرمولCF۳CHCH۳ است.
برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین (NaHCo3)، کلرورپتاسیم (Kcl) و پتاسیم بنفش یاکربنات پتاسیم (K۲CO۳) نیز در این گروه قابـل تعریف و مؤثر است. کنتـرل واکنشهای زنجیرهای توسط ترکیبات HFC برای مهار حریق بسیار مؤثر است لیکن گرانتر از سایر روش‌ها می باشد ولی می‌تواند به صورت مکمل یا حتی انحصاری برای خاموش کردن حریق مواد و کالاها یا تجهیزات با ارزش به کار رود.
انواع مواد خاموش کننده آتش:
مواد خاموش کننده آتش در ۴ دسته قرار می‌گیرند. به دلیل لزوم سرعت عمل و افزایش پوشش خاموش کننده‌ها، می‌توان از دو یا چند عنصر خاموش کننده به طور هم زمان استفاده کرد. طبعاً هر کدام از مواد یاد شده در اطفاء انواع حریق‌ها دارای مزایا و معایبی می‌باشند. این مواد شامل گروه‌های زیر است:
۱- مواد سردکننده (آب، CO2)
۲- مواد خفه‌کننده (کف، CO2، ماسه و خاک)
۳- مواد رقیق‌کننده هوا (نیتروژنN2 و CO2)
۴- مواد محدود‌کننده واکنشهای زنجیرهای شیمیایی (HFC و پودرهای مخصوص)
۱. بررسی اطفاء حریق با آب
قدیمی‌ترین و در عین حال موثرترین روش برای کنترل حریق سرد کردن آن است. برای این کار از آب و یا گاز دی اکسید کربن استفاده می‌شود که میزان و نوع استفاده از آن‌ها نقش موثری در مهار آتش ایفا می‌کند.
۲. بررسی اطفاء حریق با کف
خفه‌کردن به معنای پوشاندن سطح آتش با هر ماده‌ای برای جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش است. اگرچه این روش برای مهار تمام حریق‌ها موثر نیست اما روش مناسبی برای اکثر حریق‌ها می‌باشد. موادی که برای خفه کردن حریق مورد استفاده قرار می‌گیرند بایستی سنگین تر از هوا باشند.
۳. بررسی اطفاء حریق با CO2
در آتش‌سوزی می‌توان با جا به جا کردن مواد و جدا کردن موادی که حریق به آن‌ها نرسیده است و یا ایجاد دیوار حائل و یا رقیق کردن مواد اشتعال زا مایع و یا بستن شیر‌های کنترلی مواد سوختنی در سیستم‌های فرایندی، آتش سوزی را متوقف کرد.
۴. بررسی اطفاء حریق با HFC
واکنش های زنجیره ای را می‌توان با استفاده از ترکیبات هالن و برخی ترکیبات جامد نظیر جوش شیرین کنترل کرد. این روش نسبت به سایر روش‌ها پرهزینه‌تر و سخت‌تر است اما می‌توان آن را برای محیط‌های با ارزش نظیر اتاق‌های سرور در نظر گرفت.
برای کنترل واکنشهای زنجیره ای استفاده از برخی ترکیبات هالوژنـه کـه اثـرات سـوء زیست محیطی نداشته باشند و گازهای بی اثر توصیه می‌شوند. این ترکیبات علاوه بر رقیـق‌سازی اکسیژن هوای اطراف محدوده آتش، واکنشهای زنجیرهای را نیـز مـهـار می‌کند.
استفاده از ترکیبات هالن سنتی مانند (1301)CF2Br2(2402) ،CBrCIF۲(1211) ،CBrF3 به علت اثرات سمی مخربی که دارند ممنوع است، لیکن جایگزین‌های مناسب آن شامل هیدرو فلورو کربنها HFCs و گازهای بی اثـر IG سازگار با محیط زیست و متـداول است.
هیدرو فلورو کربنها به دلیل ملاحظات قانونی زیست محیطی، بـه عنـوان جایگزین مناسبی برای هالن‌ها هستند که اکثر آن‌ها از نظر ساختمان ملکولی شبیه هالن‌ها داشته ولی اثر تخریبی محدودی دارند. معروف‌ترین این دسته با نام‌های تجاری (HFC-227(EA با فرمول CF3CHFCF3 و 200-FM با فرمولCF۳CHCH۳ است.
برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین (NaHCo3)، کلرورپتاسیم (Kcl) و پتاسیم بنفش یاکربنات پتاسیم (K۲CO۳) نیز در این گروه قابـل تعریف و مؤثر است. کنتـرل واکنشهای زنجیرهای توسط ترکیبات HFC برای مهار حریق بسیار مؤثر است لیکن گرانتر از سایر روش‌ها می باشد ولی می‌تواند به صورت مکمل یا حتی انحصاری برای خاموش کردن حریق مواد و کالاها یا تجهیزات با ارزش به کار رود.
۵. بررسی اطفاء حریق با پودرهای خاموش کننده
۶. بررسی اطفاء حریق با آیروسل
انواع سیستم های اطفاء حریق
این سیستم‌ها در یک دسته بندی کلی با توجه به نوع کاربری خود، به دو دسته‌ی اطفاء دستی و خودکار تقسیم می‌شوند. اطفاء حریق دستی توسط کاربران ساختمان، آتش‌نشانان و افراد متخصص و اطفاء خودکار بدون دخالت هیچ نیروی انسانی انجام می‌شود.
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک می‌تواند تحت نظارت یک کنترل پنل و یا به صورت کاملا خودکار عمل کند. کنترل پنل، بیشتر در مواردی که نیاز به ارتباط و صدور فرامین به سیستم‌های اطفاء حریق مورد نیاز باشند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دسته‌بندی انواع سیستم اطفا حریق به این سطح ختم نمی‌شود و از آنجا که هیچ گونه سیستم اطفاء حریقی وجود ندارد که بتواند در تمامی رده‌های آتش‌سوزی قابل استفاده باشد این سیستم‌ها براساس حریقی که خاموش می‌کنند و براساس ماده‌ای که برای اطفاء حریق استفاده می‌کنند به دسته‌های آبی، گازی، آیروسل و فوم تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه به معرفی مختصر آن‌ها خواهیم پرداخت.
سیستم اطفا حریق دستی
در سیستم اطفا حریق دستی تجهیزاتی به کار برده می‌شود که برای استفاده از آن‌ها به نیروی انسانی نیاز است و بدون نیروی انسانی عملا کاربردی ندارد. نمونه رایج تجهیزات اطفاء حریق دستی، کپسول های آتش نشانی هستند که با توجه به نوع حریق و یا کلاس آن انواع مختلفی دارند. انواع سیستم های اطفاء حریق دستی عبارتند از:
- خاموش کننده های پودری
- خاموش کننده های حاوی کف
- خاموش کننده های دی اکسید کربن
- خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه
البته باید خاطر نشان کرد سیستم‌های اطفا دستی جدیدتری نیز به لطف ورود تکنولوژی به این صنعت اضافه شده که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به توپ اطفا حریق، اسپری‌های اطفا حریق و … اشاده کرد.
سیستم اطفا حریق اتوماتیک
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدون دخالت انسان به وسیله تجهیزات اتوماتیک به گونه‌ای عمل می‌کند که با فعال شدن سیستم اعلام حریق به صورت خودکار فعال می‌شود و از پیشرفت و آسیب آتش جلوگیری کرده و در نهایت موجب اطفا حریق می شود.
- سیستم اطفاء فوم (Foam)
- سیستم اطفاء ورتکس (Vortex)
- سیستم اطفاء مه آب (Water Mist)
- سیستم اطفاء گازی هالون (Halon)
- سیستم اطفاء آبی اسپرینکلر (Sprinkler)
- سیستم اطفاء پودری یا ذرات معلق آیروسل (Aerosol)
کارشناسان ما در دیجی فایر در تلاشند تا با استفاده از استانداردهای بین المللی NFPA، BS و ضوابط طراحی آتش نشانی، به طراحی درست و اصولی سیستم اطفا حریق کارخانه شما بپردازد. طراحی سیستم اطفاء حریق به طور کلی شامل موارد زیر می شود:
- تشخیص نوع خطر
- بررسی ساختمان و کاربری آن
- تعیین و انتخاب نوع سیستم اطفا حریق
- طراحی دستی و یا نرم‌افزاری بر مبنای اطلاعات موجود
- تعیین لیست تجهیزات مورد نیاز پروژه BOM (Bills Of Material)
- اجرای پروژه و تهیه نقشه ازبیلت و جانمایی تجهیزات با ذکر نکات مهم
استاندارد طراحی و نصب سیستم اطفا حریق
استانداردهای طراحی و نصب سیستم اطفا برای هر کشور و شهر توسط مقام قانونی مسئول تعیین می‌گردد. در کشور ما برای طراحی ساختمانها از ضوابط آتش نشانی همان شهر و برای اطفا حریق صنعتی از استاندارد NFPA آمریکا استفاده می‌شود.
برای دانلود دستورالعمل اطفا حریق سازمان آتش نشانی تهران کلیلک کنید
تجهیزات سیستم اطفا حریق
به طور کلی تجهیزات اطفا حریق با توجه به نوع سیستم اطفا تعریف می‌گردد. در سیستم اطفا آبی تجهیزات شامل موارد ذیل می‌شود:
- اسپرسنکلرها
- شیرها و اتصالات آتش‌نشانی
- پمپ‌های آتش‌نشانی
- فایرباکس آتش‌نشانی
- نازل‌های مورد استفاده در سیستم اطفا آبی
- زنگ‌های هشدار آتش‌نشانی
- کپسول‌های آتش‌نشانی
در اطفا گازی هم تجهیزات شامل موارد زیر می‌باشد:
- سیلندر یک تکه بدون جوش مخصوص به همراه شیر و فعال ساز برقی و دستی و گیج فشار با شلنگ فشار قوی
- گاز پرکننده سیلندر
- کنترل پنل اطفاء حریق
- آشکار ساز دودی متعارف و یا ایرسمپلینگ
- شستی با عملکرد مختلف
- آژیر فلاشر و زنگ و تابلوهای هشدار
- نازل پاشش
برای دانلود لیست تجهیزات اطفا حریق آتش نشانی تهران کلیلک کنید
قیمت سیستم اطفا حریق
قیمت سیستم اطفا حریق با توجه به موارد ذیل متعیر است. تعدادی از عوامل تاثیرگذار در قیمت سیستم اطفا حریق عبارت اند از:
- نوع سیستم اطفا حریق (آبی، گازی، فوم و …)
- برند سازنده تجهیزات
- کشور سازنده
- تاییدیه‌های تجهیز (UL,FM,LPCB)
خرید سیستم اطفا حریق
سیستم اطفا حریق هم مانند کلیه سیستم‌های مهندسی دارای پیچیدگی خاص خود می‌باشد. کارشناسان ما پس از بررسی نقشه‌ها و مستندات پروژه شما سیستم پیشنهادی خود را به شما اعلام می‌کنند و پس از تایید توسط کارفرما پیشنهاد قیمت و نقشه‌های جانمایی و … را در اختیار شما قرار می‌دهند. برای خرید سیستم اطفا حریق و امنیت کسب و کار خود با ما تماس بگیرید.