سیستم اعلام حریق چیست؟ انواع، اجزا و مشخصات سیستم اعلان حریق

دتکتور‌های دودی کار تشخیص دود در محل را برعهده دارند. این حسگرها معمولا در دو گروه دتکتور‌ نوری یا (دتکتور اپتیکال یا فتوالکتریک) و دتکتور‌ یونیزاسیون جای می گیرند. حسگرهای نوری با ارسال علائم نوری به یک گیرنده (که در داخل خود حسگر مستقر است میزان تغییر و کاهش نور رسیده را اندازه گیری می‌کنند و اگر تغییر آشکاری در میزان نور دریافتی مشاهده کنند، آن را به آتش تعبیر می‌کنند. حسگرهای یونیزاسیون، شامل دو صفحه نزدیک به هم (الکترودها) هستند و از هوای محیط به عنوان الکترولیت استفاده می‌کنند.

چنانچه تغییر ناگهانی در غلظت هوای محیط روی دهد، حسگر آن را به آتش تعبیر می‌کند. حسگرهای یونیزاسیون، حاوی مقادیر کمی مواد رادیواکتیو بوده (برای یونیزه کردن ذرات موجود در هوای اطراف الکترودها) و برای همین عمر دائمی ندارند.

دتکتورهای حرارتی در سیستم‌های اعلام حریق برای تشخیص افزایش حرارت ناشی از آتش و در سیستم‌های F&G گاها برای اندازه‌گیری دمای مایعات قابل اشتعال استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها بر اساس نحوه واکنش به تغییرات دما به چند دسته تقسیم می‌شوند:

1. دتکتور حرارتی ثابت (Fixed Temperature Heat Detector):

• این دتکتورها وقتی دما به یک نقطه ثابت و تعیین شده می‌رسد، فعال می‌شوند.
• معمولاً برای تشخیص حریق در دماهایی حدود 57 درجه سلسیوس (135 درجه فارنهایت) یا بالاتر طراحی شده‌اند.
• در محیط‌هایی که انتظار می‌رود دما به طور طبیعی بالا نرود، کاربرد دارند.

2. دتکتور حرارتی افزایشی (Rate-of-Rise Heat Detector):

• این دتکتورها به سرعت افزایش دما حساس هستند.
• وقتی دما به سرعت افزایش یابد (مثلاً 8-12 درجه سلسیوس در دقیقه)، فعال می‌شوند.
• برای محیط‌هایی که انتظار می‌رود دما به سرعت تغییر کند، مناسب هستند.

3. دتکتور حرارتی خطی (Linear Heat Detector):

•  این دتکتورها برای تشخیص حرارت در طول یک خط یا سیم معین طراحی شده‌اند.
• در مکان‌هایی مانند تونل‌ها، کابل‌های بلند یا سقف‌های بزرگ که نصب دتکتورهای متعدد ناکارآمد یا غیرممکن است، استفاده می‌شوند.

4. دتکتور حرارتی ترکیبی (Combination Heat Detector):

• این دتکتورها هم به دمای ثابت و هم به سرعت افزایش دما حساس هستند.
• این قابلیت به آن‌ها امکان می‌دهد که در شرایط مختلف حریق به طور موثر واکنش نشان دهند.

۵. دتکتور حرارتی میله‌ای (Mechanical Heat Detectors)

دتکتور حرارتی میله‌ای، که به آن آشکارساز حرارتی نیز گفته می‌شود، نوعی از دتکتورهای حرارتی است که در محیط‌های خاص که دارای شرایط سخت مانند گردوغبار، گازهای خطرناک، یا خطر انفجار هستند، استفاده می‌شود. این دتکتورها برای تشخیص افزایش دما در یک محیط طراحی شده‌اند و معمولاً در صنایعی مانند نفت، گاز، و معدن کاربرد دارند. 

دتکتور گاز یک دستگاه است که برای تشخیص و نظارت بر وجود گازها در محیط طراحی شده است. این دستگاه‌ها در انواع مختلفی وجود دارند و می‌توانند گازهای خاصی را تشخیص دهند. استفاده از دتکتورهای گاز در مکان‌هایی مانند کارخانه‌ها، معادن، ساختمان‌های تجاری و حتی خانه‌ها رایج است.

دتکتورهای گاز به طور کلی ۳ دسته تقسیم می‌شوند:

1. دتکتورهای قابل حمل: که برای استفاده موقتی و در مکان‌های مختلف مناسب هستند.
2. دتکتورهای صنعتی ثابت: که به طور دائمی در مکان‌هایی که نیاز به نظارت مداوم دارند نصب می‌شوند.
3. دتکتورهای شهری ثابت: که به طور دائمی در مکان‌هایی نظیر آشپزخانه‌ها و موتورخانه‌ها نصب می‌شوند.

این دتکتورها می‌توانند از طریق تکنولوژی‌های مختلفی مانند سنسورهای الکتروشیمیایی، سنسورهای نیمه‌رسانا، و سنسورهای مادون قرمز عمل کنند. انتخاب نوع دتکتور بستگی به نوع گازی دارد که باید تشخیص داده شود و شرایط خاص محیطی که در آن استفاده می‌شود. می‌توانید در مقاله گس دتکتور چیست، به طور کامل در مورد این‌ آشکارساز اطلاعات به دست آورید.

آشکارساز شعله یا همان فلیم دتکتور (Flame detector) ابزاری است که برای حس کردن و آشکارسازی تشعشعات مرئی و نامرئی در سیستم‌های اعلام حریق و به خصوص سیستم‌های F&G بکار می‌رود. این دتکتور برای تشخیص شعله طراحی شده و امکان تشخیص کوچک‌ترین سایز شعله را در کمتر از یک ثانیه ممکن می‌کند، از این رو در محیط‌هایی نظیر پالایشگاه‌ها و صنایع پر خطر بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله همه چیز را در مورد انواع، اجزاء و مشخصات فلیم دتکتور‌ها مورد بررسی قرار می‌دهیم.

دتکتورهای التراسونیک (Ultrasonic Detectors) ابزارهایی هستند که برای تشخیص وجود یا حرکت اشیاء یا مایعات از طریق امواج صوتی با فرکانس بالا (فراتر از محدوده شنوایی انسان) استفاده می‌کنند. تشخیص نشتی یکی از کاربرد‌های این نوع دتکتور سیستم‌های اعلام حریق و F&G است. بدین نحو که تشخیص نشت گاز یا مایعات در لوله‌ها و مخازن را به سرعت تشخیص داده و مانع از بروز حریق و انفجار می‌شود.

دتکتورهای التراسونیک برای تشخیص حریق، نوع نادر و خاصی از دتکتورها هستند. در حالی که این فناوری عمدتاً برای تشخیص موانع، سنجش فاصله و تشخیص نشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، استفاده از آن در زمینه تشخیص حریق نسبتاً جدید و کمتر رایج است. در این زمینه، دتکتورهای التراسونیک می‌توانند به شیوه‌های زیر عمل کنند:

1. تشخیص تغییرات فشار هوا: آتش‌سوزی می‌تواند باعث تغییرات ناگهانی در فشار هوا شود. دتکتورهای التراسونیک قادر هستند این تغییرات را تشخیص دهند.

2. تجزیه و تحلیل الگوهای صوتی: برخی آتش‌سوزی‌ها ممکن است الگوهای صوتی خاصی ایجاد کنند که توسط دتکتورهای التراسونیک قابل تشخیص باشد.

با این حال، استفاده از این تکنولوژی در زمینه تشخیص حریق هنوز به اندازه دیگر روش‌های متداول مانند دتکتورهای دود و حرارت فراگیر نیست. همچنین، چالش‌هایی مانند حساسیت به تداخل صوتی محیطی و محدوده تشخیص محدود ممکن است محدودیت‌هایی برای این نوع دتکتورها ایجاد کند.

دتکتورهای ترکیبی اعلام حریق، که گاهی به عنوان دتکتورهای چندگانه یا مولتی‌سنسور نیز شناخته می‌شوند، ابزارهایی هستند که چندین نوع تکنولوژی تشخیص حریق را در یک دستگاه ترکیب می‌کنند. این دتکتورها معمولاً شامل ترکیبی از حسگرهای دود، حرارت و گاهی گازهای مرتبط با آتش‌سوزی هستند.

این دتکتور‌ها دارای حسگرهایی هستند که از ترکیب یک حسگر دود و یک حسگر حرارت بوجود آمده‌اند و می‌توان خروجی آن‌ها را بسته به حساسیت محل و تعداد آلارم‌های اشتباه بر روی و/یا تنظیم کرد. بدیهی است که در حالت «یا» تعداد اعلام‌های اشتباه بیشتر بوده و در حالت «و» اعلام با تاخیر بیشتری صورت می‌گیرد.

مزایای اصلی استفاده از دتکتورهای ترکیبی عبارتند از:

1. دقت بیشتر: با ترکیب چندین نوع حسگر در یک دستگاه، دتکتورهای ترکیبی می‌توانند با دقت بیشتری حریق را تشخیص دهند.

2. کاهش آلارم‌های کاذب: توانایی تجزیه و تحلیل داده‌ها از چندین منبع به کاهش احتمال آلارم‌های کاذب کمک می‌کند.

3. پوشش گسترده‌تر: دتکتورهای ترکیبی می‌توانند برای انواع مختلف آتش‌سوزی‌ها، از جمله آتش‌های کند و سریع، مناسب باشند.

4. صرفه‌جویی در هزینه و نصب: به جای نصب چندین دتکتور جداگانه، یک دتکتور ترکیبی می‌تواند همان عملکرد را با هزینه و فضای کمتر ارائه دهد.

این دتکتورها مخصوصاً در محیط‌هایی که احتمال آتش‌سوزی به شیوه‌های مختلف وجود دارد، مفید هستند. انتخاب نوع دتکتور بستگی به نیازهای خاص هر محیط و خطرات مرتبط با آن دارد.