سیستم اعلام حریق چیست؟ انواع، اجزا و مشخصات

انواع سیستم اعلام حریق

سیستم‌ اعلام حریق یا همان سامانه اعلام حریق به سه گروه آدرس پذیر، متعارف و بدون سیم (وایرلس) تقسیم می‌شوند. هر یک از این سیستم‌ها به دو گروه خودکار و دستی تقسیم می‌شوند. در سیستم‌ اعلام حریق دستی، شستی اعلام حریق، تنها منبع تشخیص حریق است. در واقع کار تشخیص حریق در این گونه سیستم ها، فقط به انسان سپرده شده است و در مکان هایی که افراد حضور ندارد، کاربردی ندارند. برخلاف اینگونه سیستم ها، سامانه اعلام حریق خودکار، وابستگی کمتری به تشخیص انسان دارند.

سامانه اعلام حریق خودکار، به دو گروه آدرس پذیر و غير آدرس پذیر (متعارف) تفکیک می‌شود. در سیستم آدرس پذیر، علاوه بر اعلان حریق، محل دقیق وقوع حریق نیز مشخص می‌شود. در سیستم اعلام حریق متعارف چندین دتکتور که یک منطقه از ساختمان را پوشش می‌دهند، در قالب یک مدار به هم پیوسته و به تابلو کنترل مرکزی وصل می شوند. پس هر مدار نماینده یک منطقه است.

استانداردهای سیستم اعلام حریق

از جمله استانداردهای سیستم های اعلام حریق می توانNFPA72, 54-UL, LPCB, EVPU, EN و BS5839  را نام برد.

اجزای تشکیل دهنده سیستم اعلام حریق

 سامانه های اعلام آتش خودکار قدیمی، معمولا از یک حسگر یا آشکار ساز که خود متصل به خروجی صوتی بود، تشکیل شده بودند؛ ولی این سیستم ها در سالهای اخیر، دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرند. سامانه های جدیدتر معمولا از تعدادی شستی اعلام حریق و تعدادی حسگر یا آشکارساز Detector، یک سامانه پردازش مرکزی و چند خروجی تشکیل می شوند.

انواع آشکارسازها در سیستم اعلام حریق

حسگرها و آشکارسازهای اعلام حریق، (بسته به اینکه به کدام مشخصه آتش حساس باشند) در گروه های آشکارسازهای دودی، آشکارسازهای حرارتی، آشکارسازهای منو اکسید کربن، آشکارسازهای شعله ای و آشکارسازهای ترکیبی جای دارند.

دتکتور‌های دودی کار تشخیص دود در محل را برعهده دارند. این حسگرها معمولا در دو گروه دتکتور‌ نوری یا (دتکتور اپتیکال یا فتوالکتریک) و دتکتور‌ یونیزاسیون جای می گیرند. حسگرهای نوری با ارسال علائم نوری به یک گیرنده (که در داخل خود حسگر مستقر است میزان تغییر و کاهش نور رسیده را اندازه گیری می‌کنند و اگر تغییر آشکاری در میزان نور دریافتی مشاهده کنند، آن را به آتش تعبیر می‌کنند. حسگرهای یونیزاسیون، شامل دو صفحه نزدیک به هم (الكترودها) هستند و از هوای محیط به عنوان الكترولیت استفاده می‌کنند.

چنانچه تغییر ناگهانی در غلظت هوای محیط روی دهد، حسگر آن را به آتش تعبیر می‌کند. حسگرهای یونیزاسیون، حاوی مقادیر کمی مواد رادیواکتیو بوده (برای یونیزه کردن ذرات موجود در هوای اطراف الكترودها) و برای همین عمر دائمی ندارند.

دتکتور‌ حرارتی، کار تشخیص حرارت در محل را بر عهده دارند. روش کار این حسگرها کاملا مشابه ترموکوپل یخچال‌های خانگی است. این حسگرها در داخل خود در صفحه از مواد متفاوت و چسبیده به هم دارند که با گرم شدن یا سرد شدن، جهت خم شدن صفحه ترکیبی تغییر می کند و باعث اتصال جریان می شود. انواع جدیدتر این حسگرها دارای دماسنح بوده و به تغییرات درجه حرارت حساس می باشد.

دتکتور‌ ترکیبی، حسگرهایی هستند که از ترکیب یک حسگر دود و یک حسگر حرارت بوجود آمده اند و می توان خروجی آنها را بسته به حساسیت محل و تعداد اعلام های اشتباه بر روی و/یا تنظیم نمود. روشن است که در حالت «یا» تعداد اعلام های اشتباه بیشتر بوده و در حالت «و» اعلام با تاخیر بیشتری صورت می گیرد.

سامانه مرکزی

سامانه مرکزی، یک سامانه تشخیص آتش سوزی است. در این سامانه اعلام های حسگرها تجزیه و تحلیل شده و برای اعلام حریق یا در حالت های مشکوک، اعلام نیاز به بازبینی انسان تصمیم گیری میشود. این سیستم ها اغلب به صفحه کلید برای ورود فرامین توسط انسان و مانیتور برای مشاهده فرامین مجهز هستند. این سیستم ها امروزه به رایانه متصل شده و از طریق نرم افزار مخصوص خود، برنامه را دریافت می کنند. یکی دیگر از وظایف این سیستم ها، انتخاب نوع خروجی (آژیر خطر عمومی، آژیر خطر در جاهای خاص، تماس با مرکز آتش نشانی و سایر خروجی ها) است.

خروجی ها

خروجی سامانه های اعلام آتش سوزی، بسته به محل وقوع یا نوع آتش ایجاد شده، می تواند شامل موارد مختلفی باشد. تماس خود کار با آتش نشانی محلی، روشن نمودن تابلوهای خروج اضطراری، فعال سازی سامانه آتش خاموش کن خودکار، به صدا در آوردن آژیرهای خطر، قفل کردن یا از حالت قفل خارج کردن درب های محل های مختلف (مانند در خروجی های اضطراری) همگی از مواردی است که می تواند بسته به تصمیم سیستم انجام شود.

سیم کشی

دو روش کلی برای سیم کشی سیستم های اعلام آتش وجود دارد. روش حلقه ای Loop یا روش ستاره ای. در قدیم که سیستم های آدرس پذیر وجود نداشتند، اغلب از روش  حلقه ای استفاده می شد. در این روش، حسگرها بر روی یک حلقه مستقر بودند و این حلقه، از اتاقی به اتاق دیگر و از حسگری به حسگر دیگر می رسید. بعدها، تصمیم بر این شد که هر گروه از حسگرها که مربوط به محلی خاص در ساختمان هستند، با رشته سیم مجزایی به سیستم مرکزی متصل باشند تا بتوان تشخیص داد که آتش سوزی دقیقا در کدام محل رخ داده است.

با پیشرفت فناوری، سیستم سیم کشی مجددا به حالت حلقه ای بازگشته است. به این مفهوم که جریان تغذیه توسط دو رشته سیم و جریان اطلاعات توسط دو رشته دیگر با سیستم مرکزی می رسد. برای هر حسگر کد مخصوصی اختصاص داده شده است و سیستم بدون نیاز به سیم کشی مجزا برای هر حسگر، آن حسگر و محل قرار گیری آن را به خوبی از روی کد مخصوصش) می شناسد. ارسال کدها و اطلاعات بین حسگرها و سیستم مرکزی در هر ثانیه چندین بار صورت می گیرد و حسگر حتی نیاز خود به سرویس و تعمیر را نیز به سیستم مرکزی اعلام می نماید.

مانیتورینگ

 سامانه‌های اعلام و اطفای آتش خودکار معمولا توسط یک نمایشگر در محل اتاقک نگهبانی که بصورت ۲۴ ساعت فرد در آن حضور دارد، مورداستفاده و بازرسی قرار می گیرد که این پنل ها را Mimic panel می‌نامند.

سامانه اعلام حریق متعارف

سامانه متعارف از قدیمی ترین انواع سیستم های اعلام حریق است که علی رغم تغییرات کیفی اندک، هم چنان مورد استفاده قرار می گیرد. در این سیستم چندین حسگر Detector و شستی که یک منطقه از ساختمان را پوشش می دهند، در قالب یک مدار به هم پیوسته، به تابلوی کنترل مرکزی متصل می شوند.

بنابراین هر مدار یا زون نماینده یک منطقه است. در این سامانه ها تشخیص تغییر وضعیت یک منطقه به حالت آلارم یا خطا، براساس تغییر مقاومت الکتریکی مدار مربوط به آن منطقه صورت می پذیرد. بدین صورت که هر کدام از سنسورها در حالت آلارم یا خطا، مقاومت الکتریکی جدیدی در مدار خود ایجاد می کند. در ساختمان های عمومی اعلام ناشی از حریقی کوچک ممکن است موجب هراس تعداد زیادی یا اخلال در روند معمولی فعالیتها گردد. از این رو در این اماکن استفاده از پیش پیام یا سیستم های دو مرحله ای مناسب تر است.

سامانه اعلام حریق آدرس پذیر

اصول کشف و تشخیص حریق در سامانه های آدرس پذیر، مشابه سیستم های متعارف است، بجز این که در این سیستم ها، هر یک از حسگرهای اتوماتیک Detectors یا شستی ها دارای آدرس منحصر به فردی هستند که از طریق آن، تابلوی کنترل مرکزی قادر به شناسایی و تعیین هر یک از آن هاست. کنترل پنل مرکزی اعلام حریق با استفاده از پروتکل های ارتباطی، اطلاعات وضعیت هر یک از تجهیزات اعلام حریق را تجزیه تحلیل کرده و در هنگام وقوع حریق یا خطا در سامانه، محل دقیق آلارم یا خطا را مشخص می‌کند.

در گذشته برای آدرس دهی دتکتورهای آدرس پذیر از کلیدهای دهدهی (دو کلید گردان با شماره های ۰-۹) استفاده می کردند. بعدها از دیپ سوئیچها (۰-۱۲۷) استفاده شد؛ اما امروزه از کدی که درون میکروپروسسور داخلی تجهیز آدرس پذیر وجود دارد، استفاده می شود.