کف یا فوم آتش نشانی چه کاربردی دارد؟

با فوم آتش نشانی آشنایی دارید؟ با وقوع رخدادهایی نظیر آتش سوزی شاید اولین کاری که به ذهنمان برسد این است که بر روی آتش آب بریزیم. اما این عمل کاملاً اشتباه و نادرست است، زیرا آتش سوزی ها انواع گوناگونی دارند و نمی‌توان هر خاموش کننده ای را برای اطفاء آن‌ها استفاده نمود.

در جواب این سوال که آیا می‌توان هر آتش گرفتگی را با پاشش آب خاموش کرد؟ باید بگوییم خیر! تخلیه آب در آتش سوزی هایی که بر اثر وسایل برقی رخ می‌دهند، نوعی واکنش بسیار شدید ایجاد می‌کند زیرا آب رسانای جریان الکتریسته می‌باشد. همچنین در آتش گرفتگی های ناشی از بنزین یا نفت، آب نه تنها هیچ مشکلی را دوا نمی‌کند، بلکه می‌تواند سوار بر روی بنزین شده و آتش را به نقاط دیگر نیز منتقل کند. برای حل این مشکل، راهکار استفاده از فوم آتش نشانی است. 

فوم آتش نشانی چیست؟

می‌خواهیم بدانیم فوم آتش نشانی چیست؟ کف یا فوم آتش نشانی سالیان سال به عنوان یک ماده اطفاء کننده آتش شناخته می‌شود و نوعی خاموش کننده حریق به حساب می‌آید. کف آتش نشانی توده ای پایدار از حباب های کوچک بوده که پر از هوا هستند و نسبت به روغن، بنزین و … چگالی کمتری دارند. این کف از موادی نظیر آب، کنسانتره کف و هوا ساخته شده است که در اثر پاشش آن روی آتش، لایه‌ای از کف همچون پتو بر روی حریق شکل می‌گیرد.

اما فوم آتش نشانی تنها از موادی که گفتیم ساخته نشده است. در برخی کف های آتش نشانی ترکیبات زیر نیز به کار رفته است:

• رقیق کننده های بر پایه آب
• حلال ها نظیر اتانول، دی متیل اتر، اتیل گلیکول، پروپانول، ایزو پروپانول، پروپان دی ال و …
• موادی با میزان فعال سازی بالا نظیر سولفات منیزیم، الکیل دی متیل آمید اسید، الکیل پلی گلیکو ساید و …

به طور کلی استفاده از کپسول فوم می‌تواند در اطفا حریق مثمر ثمر قرار گیرد. در ادامه مطلب با انواع فوم آتش نشانی آشنا می‌شویم. اگر از مشخصات فنی فوم آتش نشانی آگاهی ندارید، پس تا انتها مقاله را دنبال کنید.

حتما بخوانید: علت آتش گرفتن خودرو

انواع فوم آتش نشانی

خیلی از افراد فکر می‌کنند تنها یک ترکیب در کلیه کپسول های پر از شده از فوم آتش نشانی استفاده می‌شود، اما اینطور نیست و انواع فوم آتش نشانی، جهت اطفاء آتش گرفتگی راهی بازار شده است. فوم آتش نشانی با توجه به آیتم های متعدد و گوناگونی کلاس بندی می‌شوند. منظور از آیتم این است که هر نوع فوم براساس طبقه بندی آتش سوزی ای که می‌تواند خاموش کند و یا ساختار ترکیبی و غلظت خود درجه بندی می‌شود.

اگر بخواهیم ساده‌تر بیان کنیم، کف آتش نشانی به دو دسته مکانیکی و شیمیایی تقسیم بندی می‌شود:

فوم آتش نشانی شیمیایی

این دسته از فوم ها بر اساس دو ماده شیمیایی ساخته می‌شوند. بی کربانت سدیم و سولفات آمونیم دو ماده تشکیل دهنده این کف ها هستند. به طور کلی از ترکیب یک محلول قلیایی با ماده ای اسیدی، فومی بدست می‌آید که اگر آن را آغشته به مقداری مواد پایدار کننده و مایعی نظیر آب نماییم، سلاحی قدرتمند در جهت اطفاء آتش سوزی در دست خواهیم داشت.

کف آتش نشانی شیمیایی، دیگر از چرخه تولید کنار رفته است. چون نسبت به فوم های دیگر از قدمت بالایی بر خوردار بوده و هزینه ساخت آن‌ها هزینه بر می باشد.

فوم آتش نشانی مکانیکی

شاید بتوان گفت که کلیه کف های آتش نشانی از نوع مکانیکی می‌باشند. این دسته، از بین انواع کف آتش نشانی بیشتر با ترکیب آب غلظت بالا ساخته می‌شوند. همچنین در زمان ترکیب شدن مواد تشکیل دهنده فوم، از هوا رسانی به کپسول استفاده می‌شود که ساختار و قدرت خاموش کنندگی فوم آتش نشانی را تکمیل کند.

کف آتش نشانی مکانیکی از نظر غلظت در سه دسته، تقسیم بندی می‌شوند:

1. انبساط پایین
2. انبساط متوسط
3. انبساط بالا

البته این فوم‌ها را به دو نوع طبیعی و ساختگی نیز تقسیم می‌کنند که در بخش بعدی آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

کف آتش نشانی طبیعی

این نوع دسته از مشخصات فنی فوم آتش نشانی خاصی پیروی می‌کنند. این مشخصات عبارت اند از:

• فوم پروتئینی منظم PF

از قدیمی‌ترین و اولین ترکیب های بکار برده شده در فوم های مکانیکی می‌باشند که معمولاً براساس مواد پروتئینی ساخته می‌شوند. فوم پروتئینی منظم، به قدری قدیمی است که در زمان جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار می‌گرفت. این مواد سرعت خاموش کنندگی آتش را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند و مخرب محیط زیست نیستند. به معنای دیگر، این فوم ها دوستدار طبیعت هستند و اسیدهای آمینه ای که در این گونه کف ها به کار می‌روند از منابع طبیعی ای چون شاخ گوزن، پر پرنده و بوته گیاهی می‌باشند.

• فوم فلورو پروتئین FPF

این دسته از فوم‌های آتش نشانی، از مشتقات فوم های پروتئینی ساخته می‌شوند اما در ترکیب آنها مقداری از مواد فعال ساز نظیر فلوئور نیز استفاده می‌شود. شاید بپرسید چرا این ماده در فوم اتش نشانی بکار می‌رود؟ دلیل این است که مواد فعال ساز باعث حرکت سریع فوم به بیرون از کپسول می‌شود و اطفا حریق بهتر و زودتر انجام می‌گیرد. از مزایای فوم فلورو پروتئین، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. مقاوم بودن در برابرترکیب با هیدروکربن‌ها
2. میزان سازگاری در برابر مواد شیمیایی خشک

• فوم فلورو پروتئین تشکیل دهنده لایه ی نازک FFFP

فوم های پروتئینی به همراه مواد فعال ساز همچون فلوئور، پایه اصلی فوم FFF به شمار می‌روند. فورمولاسیون این فوم نسبت به فوم های آتش نشانی FPF و AFF بسیار پیچیده و در شرایطی پیشرفته تر هستند. به همین علت، فوم FFFP نسبت به سایر فوم‌ها، در برابر آش سوزی‌های ناشی از مایعات قابل اشتعال و به طور کلی احتراق اثربخش‌تر اعلام شده است.

• فوم فلورو پروتئین تشکیل دهنده لایه ی نازک مقاوم الکلی AR – FFFP

این کف آتش نشانی مشابه فوم های گفته شده است، اما ترکیبی نظیر پلیمرهای پلی ساکارید در فورمولاسیون آن ها اضافه شده اند. پلمیر استفاده شده در این فوم، این اجازه را می‌دهد تا پوسته محکمی در زمان حریق بر روی آتش ایجاد شود تا در زمان کم تری عملیات اطفاء صورت بگیرد.

حتما بخوانید: توپ اطفا حریق چیست

فوم آتش نشانی ساختگی

فوم‌های آتش نشانی ساختگی، برای محیط زیست بسیار ضرر دارند اما عملکرد بهتری در مهار آتش سوزی های گسترده دارند. این کف آتش نشانی از ترکیب فعال سازهایی نظیر دترجنت (مخلوطی از مواد فعال ساز با قابلیت بالا) ساخته می‌شوند که پس از پاشش اثر سمی خود را در طبیعت خواهد گذاشت. انواع فوم آتش نشانی ساختگی به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• کلاس A

این کلاس تشکیل شده از فعال ساز هایی مانند هیدروکربن، مایعات حلال همراه با پایدارکننده ها است. این ترکیب باعث نفوذ پذیری بالا در فوم می‌شود و می‌تواند خاصیتی چسبنده به خود بگیرد. به همین علت، استفاده از آن در زمان آتش سوزی سبب فرو نشست بخارهای ناشی از حریق خواهد شد.

فوم کلاس A برای کنترل آتش سوزی و محدود کردن شعله های حریق مناسب است. از این کف آتش نشانی می‌توان برای آتش سوزی های ناشی از مواد اشتعال زا نظیر کاغذ، زغال سنگ و … استفاده کرد.

نوع دیگر این فوم ها با ترکیب بیش تری از دترجنت ها تولید شده‌اند که با نام فوم های پر توسعه شناخته می‌شوند.

• فوم تشکیل شده از لایه نازک آبی AFFF

فوم آتش نشانی afff نوعی فوم سنتزی است که در جهت تسریع خاموش کنندگی آتش تولید شده اند. به روشی دیگر، این فوم خاصیت طولانی مدت و عدم مقاومت در برابر حرارت در زمان اطفاء آتش ندارد، اما سرعتی بالا در ایجاد یک سطح عریض کفی بر روی آتش خواهد داشت. مواد تشکیل دهنده فوم آتش نشانی aff از فعال سازهایی همچون فلوئورو کربن و یون های خنثی است. همچنین فوم aff با ترکیب حلالی که در خود دارد از نقطه جوش بالایی بهره می‌برد که باعث تبخیر دیرتر در زمان اطفا حریق می‌شود.

• فوم تشکیل شده از لایه نازک آبی مقاوم با الکل AR – AFFF

این دسته از فوم های آتش نشانی، جهت آتش سوزی مواد اشتعال زا مانند مواد هیدرو کربنی، مایعات سوختی، الکل ها و … به کار می‌روند. مبنا و فرمولاسیون بکار گرفته در این نوع فوم همانند afff می‌باشد، فقط تغییراتی در درصد مواد ترکیبی آن شده است. شاید بتوان گفت مهمترین ویژگی این فوم، مقاومت بالای آن در برابر الکل است.

در آتش سوزی ناشی از مواد هیدروکربنی، استفاده از فوم آتش نشانی afff مناسب نیست، زیرا بخار ناشی از حریق به راحتی می‌توانند اثر این فوم ها را از بین ببرند.

خاصیت فوم های آتش نشانی

به طور قطع نمی‌توان نظر داد عملکرد انواع کف آتش نشانی چگونه است؛ به این معنی که کارایی هر یک از این فوم های آتش نشانی بسته به نوع آتش سوزی قابل سنجش نیست و تاکنون بحث های گوناگونی پیرامون اثر بخشی این کف های آتش نشانی می‌شود.

یک فوم آتش نشانی مناسب همواره باید پوشش دهی مناسبی در ناحیه آتش گرفتگی ارائه دهد. به طوری که با چسبندگی قوی بر روی حریق، مانند عایق و پتویی روی کانون حرارت شکل بگیرد تا مانع ورود اکسیژن به شعله آتش شود. این کار سبب خفگی آتش خواهد شد.

انواع فوم آتش نشانی می‌بایست از مقاومت گرمای خوبی برخوردار باشند. حباب های ایجاد شده در اثر پاشش کپسول های فومی باید بیشترین تاثیر را در خاموش سازی حریق انجام دهند. اگر حباب فوم در برابر حرارت ناشی از آتش دچار تخریب شود، امکان اطفاء حریق وجود نخواهد داشت.

کف آتش نشانی باید تحمل خوبی در زمان خاموش کردن آتش داشته باشد. انواع کف آتش نشانی با توجه به میزان ترکیبات تشکیل دهنده خود طبقه بندی می‌شوند، و بر اساس اثر بخشی آن‌ها در مقابل نوع آتش سوزی مواد مشتعل زا مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین این فوم ها باید قابلیت خوبی در فرو نشاندن گازهای منتشر شده آتش داشته باشند.

حتما بخوانید: ماشین آتش نشانی ایران

نتیجه گیری

می‌توان گفت میلیون ها نفر از آتش سوزی خسارت های بسیاری می‌بینند. به همین علت مقابله با آتش سوزی و راه کارهای اطفاء آن همواره نقل صحبت محققین این حوزه است. راه های گوناگونی برای خاموش کردن آتش وجود دارد، اما شاید با بروز این حادثه فکرمان تنها معطوف به ریختن آب بر روی حریق شود. خب این کار بسیار غلطی است! شاید بتوان آب را در آتش سوزی های ناشی از چوب، کاغذ و … استفاده کرد، اما در آتش گرفتی ناشی از وسایل برقی و آتش گرفتگی ناشی از مواد اشتعال زا نظیر مایعات سوختی، روغن و … پاشش آب فقط حریق را گسترده تر می‌سازد.

استفاده از فوم آتش نشانی یا کف آتش نشانی یکی از راه های خوب و مناسب جهت اطفاء هر نوع آتش سوزی است. البته شرط استفاده از این کف ها، دانستن و آشنا بودن با انواع فوم آتش نشانی می‌باشد!

در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با انواع کف آتش نشانی آشنا کنیم. پس دیگر فکر کنیم بدانید که کف آتش نشانی چیست؟

با توجه به این مطلب، آیا شما تجربه خاموش کردن حریق با استفاده از کف آتش نشانی را داشته‌اید؟ مشخصات فنی فوم آتش نشانی ای که استفاده کردید چه بود؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید.