8 دلیل عدم کارایی سیستم‌های اعلام حربق

مقدمه

به­‌طورکلی سیستم‌­های اعلان حریق را نصب می­‌کنیم تا در زمان وقوع حریق، قبل از اینکه آتش به مرحلۀ غیرقابل کنترلی برسد، به افراد حاضر در محل، هشدارهای لازم برای جلوگیری از توسعه و گسترش حریق داده شود. حال اگر در طول مدت عمر این سیستم­‌ها حریقی اتفاق بیفتد و این سیستم­‌ها به هر دلیلی نتوانند افراد را از وجود خطر حریق آگاه کنند، کل هزینه و زمانی که صرف این سیستم‌­ها شده، به­‌هدر رفته است. بنابراین لازم است 8 مورد زیر را به­‌طور کامل مدنظر قرار داد تا بتوان سیستمی درست، با عملکرد صحیح و با کمترین هشدار کاذب به مشتری ارایه کرد.

1- طراحی سیستم اعلام حریق

یکی از موارد بسیار مهم در تداوم کارایی یک سیستم اعلان حریق، طراحی آن است. ریشه بسیاری از مشکلات پروژه­‌های سیستم اعلان حریق ناشی از طراحی نادرست، جانمایی اشتباه تجهیزات و یا عدم رعایت اصول طراحی(استانداردها) است. برای موشکافی بیشتر لازم است بدانیم که طراح سیستم اعلان حریق چه کسی است؟

آیا به اصول طراحی سیستم­های اعلان حریق آشناست؟ برخی بر این باورند که با مطالعۀ چند صفحه مطلب و رویت تعدادی نقشۀ نمونۀ سیستم اعلان حریق قادر به طراحی اینگونه سیستم­‌ها خواهند شد. به­‌ ویژه کسانی که تجربه چند سال همکاری در امور اجرایی دیگر رشته­‌ها را دارند. با اطمینان شروع به طراحی سیستم اعلان حریق می­کنند.

درصورتی­که سیستم­‌های اعلان حریق در عین ظاهری ساده، نکات فنی، اجرایی و استانداردی بسیاری دارد که در نظر گرفتن هرکدام از آن­ها در زمان طراحی منجر به ناکارایی کل سیستم می­شود.

2- انتخاب سازنده و نوع تجهیزات سیستم اعلام حریق

بعد از طراحی سیستم اعلان حریق، نوبت به انتخاب سازنده و نوع تجهیزات می­‌رسد. پاسخ به این سؤال که کدام سازنده جوابگوی نیازهای پروژۀ سیستم اعلان حریق ما می‌­باشد از اهمیت بسزایی برخوردار است.

برخی از پروژه­‌ها به‌­علت انتخاب نامناسب سازندۀ تجهیزات سیستم اعلان حریق و در نظر نگرفتن امکانات و قابلیت­‌های موردنیاز برای آن پروژه، با شکست مواجه می‌­شوند.

از جمله نکات کلیدی مستتر در انتخاب سازنده و نوع تجهیز می­‌توان به محدودۀ دمایی عملکرد سیستم و تجهیزات آن، کاربرپسندبودن، خدمات پس از فروش، در دسترس بودن نرم­‌افزارهای برنامه‌­ریزی سیستم، حداکثر ظرفیت مرکز کنترل ازنظر تعداد زون و لوپ، قابلیت توسعۀ سیستم، محدودیت­‌های شبکه کردن و امکان اتصال به سایر تجهیزات جانبی نظیر تکرارکننده­‌ها اشاره کرد.

3- نصب سیستم اعلان حریق

پس از طراحی و انتخاب سازنده، نوبت به نصب سیستم اعلان حریق می‌­رسد؛ بنابراین لازم است به این سؤالات پاسخ دهیم: نصاب سیستم اعلان حریق چه کسی است؟ آیا از اصول نصب صحیح تجهیزات مطابق استاندارد و توصیه‌­های سازنده آگاه است؟ آیا به کار تسلط عملی دارد؟

معمولاً در پروژه­‌های ساختمانی، نصب اینگونه سیستم­‌ها را به برقکار ساختمانی واگذار می­‌کنند تا با تجمیع امور، مشمول پرداخت هزینۀ کمتری شوند. معمولاً این افراد از اصول نصب و تمهیدات مربوط به سیستم­های اعلان حریق آگاه نیستند.

انتخاب پیمانکار نصب که تجربۀ نصب و اجرای چنین سیستم­هایی را دارا و از اصول اولیۀ طراحی و جانمایی اینگونه سیستم­‌ها آگاه باشد، می‌­تواند کمک شایانی به رفع معایب و مشکلات احتمالی حاصله از مرحله طراحی بنماید. همچنین یک نصاب آگاه با توجه به تغییرات احتمالی در نوع سازه طی فرایند ساخت، به­‌راحتی می­تواند با اعمال تغییرات صحیح در نحوۀ سیم­کشی و جانمایی تجهیزات، از مشکلات احتمالی بعدی در زمان راه‌­اندازی پیشگیری نماید.

4- راه‌­اندازی سیستم اعلان حریق

راه‌­انداز سیستم اعلان حریق چه کسی است؟ آیا با اصول برنامه‌­ریزی سیستم براساس سناریوهای حریق و تخلیۀ اضطراری آشناست؟ راه­‌اندازی سیستم اعلان حریق هم به­‌نوبۀ خود یکی از بخش­‌های مهم در اجرایی و عملیاتی شدن این سیستم است؛ که عدم توجه به آن می­تواند مشکلات عدیده­ای را در زمان بهره­برداری سیستم به­وجود آورد.

5- آزمون و تحویل سیستم اعلان حریق

پس از طراحی، نصب و راه­‌اندازی سیستم اعلان حریق، نوبت به انجام آزمون­‌های عملکردی و تحویل پروژه به کارفرما می­رسد. این مرحله از کار نیز مانند دیگر مراحل در تداوم عملکرد سیستم در آینده نقش مهمی بازی می‌کند.

باتوجه به اینکه در اغلب موارد مالکین تسلطی به جزییات فنی این سیستم­ها ندارند، سیستمی با عملکرد نادرست را از پیمانکار تحویل می­گیرند؛ که در ادامه و در مراحل بهره­‌برداری مشکلات بسیاری را برای بهره­‌برداران این سیستم­‌ها به­‌وجود می­‌آورد.

6- آموزش بهره­‌برداری از سیستم اعلان حریق

بهره­‌برداران سیستم اعلان حریق در پروژه‌­ها اغلب افرادی هستند که معمولاً به­‌صورت دایم در محل پروژه حضور دارند؛ نظیر پرسنل نگهبانی و حراست.

متأسفانه شرکت­های پیمانکار اعلان حریق پس از آزمون و تحویل، آموزش جامع و عملی مؤثری را به بهره­‌برداران ارایه نمی‌­دهند و در اغلب موارد تنها به یک آموزش مختصر نیم‌­ساعته که شامل نحوۀ عملکرد کلیدها و منوهای مرکز کنترل اعلان حریق است، اکتفا می‌­نمایند.

به‌­طوری که اگر پس از دوهفته از آموزش، اتفاقی در این سیستم به­‌وجود آید امکان رفع موارد مرتبط را ندارند. فرض کنید که سیستم به حالت هشدار درآمده و پرسنل مربوطه قادر به قطع صدای آژیر نیستند، در چنین شرایطی درنهایت مجبور به قطع برق کل سیستم اعلان حریق می­شوند و آن را از مدار خارج می­کنند.

7- آموزش عمومی به ساکنین، پرسنل و افراد حاضر در محل اجرای سیستم اعلان حریق

یکی از مشکلاتی که متأسفانه تاکنون به آن پرداخته نشده است، بحث آموزش عمومی درخصوص نحوۀ عملکرد و استفاده از سیستم اعلان حریق به افراد جامعه است که فرهنگ­سازی در این راستا صورت نپذیرفته است. شاید با این موضوع برخورد کرده باشید که در یک مرکز تجاری یا یک ساختمان ناگهان آژیر اعلام حریق به صدا درآید. اولاً بسیاری از افراد نمی­دانند که این صدای آژیر اعلام حریق است یا دزدگیر؛ ثانیاً آن­هایی که می­‌دانند این صدای آژیر اعلام حریق است، به دلیل عدم اعتماد به این سیستم، بسیار بی­تفاوت از کنار آن رد می­‌شوند؛

جالبتر اینکه بعضاً برای اینکه صدار آژیر را قطع کنند شستی اعلان حریق را می­‌فشارند (فعال می­کنند) که در برخی از سیستم­ها می­تواند منجر به فعال شدن سایر آژیرها نیز بشود. خلاصه اینکه افراد صدای آژیر اعلام حریق را معمولاً فاقد اعتبار می‌­دانند و اینگونه سیستم‌­ها را بیشتر به‌­صورت سیستم­‌های لوکس در نظر می‌­گیرند.

8- بازرسی، تعمیر و نگهداری دوره‌­ای سیستم اعلان حریق

از دیگر موارد حیاتی در سیستم­‌های اعلان حریق در زمان بهره‌­برداری، در نظرگرفتن بازرسی­‌های دوره­‌ای، تعمیر و نگهداری اینگونه سیستم­ها مطابق استاندارد است که متأسفانه باز هم در اغلب پروژه­ها به این امر پرداخته نمی­‌شود.

عدم رعایت این امر به مرور زمان باعث افزایش هشدارهای کاذب و از دست رفتن اعتماد بهره­‌بردار و پرسنل محلی نسبت به این سیستم و در نهایت خاموش کردن آن می‌­شود.