ارزیابی ریسک حریق

ارزیابی ریسک حریق یا (Fire Risk Assessment)، روشی است که به بررسی خطرات آتش سوزی و اقدامات حفاظتی در برابر آتش می‌پردازد. فایر ریسک اسسمنت شامل آمادگی برای اطمینان از ایمنی افراد و محیط در معرض خطر نیز می‌باشد.

در این مطلب از دیجی‌فایر به ارزیابی ریسک حریق خواهیم پرداخت که در شناسایی و کاهش خطرات آتش سوزی در ساختمان‌های مختلف استفاده می‌شود. در همین ابتدا لازم است به شما بگوییم که به عنوان مهندس حریق، باید ارزیابی خطر آتش سوزی محل را انجام داده و به طور منظم آن را بررسی کنید.

فهرست محتوا

 ارزیابی ریسک حریق چیست؟

استفاده اصولی از اطلاعات به منظور شناسایی کانون‌های خطر و ارزیابی ریسک خطرات با اتفاده از تحلیل کمی و کیفی، حذف و یا کنترل خطرات وارد بر افراد، اموال و محیط زیست را تحلیل ریسک (Risk Assessment) می‌گویند.

شناسایی خطرات آتشسوزی، ارزیابی سازه و ساختمان، بار اشتعال در نقاط مختلف ساختمان، طبقه‌­بندی فعالیت­‌های کاری و… در نهایت مدیریت پاسخ درست به آن مخاطرات را ارزیابی ریسک حریق می‌گویند. ریسک آتش­‌سوزی به کمک سیستم‌های مهندسی حریق از جمله سیستم‌­ های اعلام و سیستم های اطفاء حریق مدیریت گردد.

عبارت خطر آتش سوزی یا همان ریسک حریق را می‌توان به عنوان احتمال وقوع آتش سوزی ضرب در شدت آتش سوزی (یعنی پتانسیل آسیب) تعریف کرد. خطر آتش سوزی شامل عواقب ناشی از تلفات جانی، گسترش آتش سوزی، خسارات مالی و غیره است.

طبق قانون آپارتمان‌ها و کلیه اماکن تجاری، موظف به انجام ارزیابی ریسک حریق هستند. با این حال، همه درک خوبی از این اقدام ضروری ایمنی ندارند. ارزیابی خطر آتش سوزی باید در مرکز برنامه‌های ایمنی آتش سوزی ساختمان شما باشد. متأسفانه ارزیابی خطر آتش سوزی اغلب نادیده گرفته می شود. این امر می‌تواند منجر به قرار گرفتن ساختمان‌‌ها در معرض خطر آتش‌سوزی و تلفات بالقوه شود.

بررسی تخصصی ارزیابی ریسک حریق

چرا باید ارزیابی ریسک حریق انجام دهیم؟ اهمیت FRA

به عنوان یک الزام قانونی، بررسی و تجزیه و تحلیل خطر آتش سوزی در مکان‌های مختلف، احتمال وقوع آتش سوزی را کاهش می‌دهد. عواقب آتش سوزی فقط آسیب رساندن به اموال نیست. این آسیب می‌تواند بر شهرت کسب و کارها هم تأثیر بگذارند و اعتماد مشتریان را به توانایی و اهمیت شرکت برای محافظت از مردم در برابر آسیب تضعیف کند.

انجام ارزیابی ریسک حریق نشان می‌دهد که حفاظت از اموال و افراد در برابر آتش سوزی، برای شرکت مهم است. بدین معنا که اگر شرکت‌ها و سازمان‌ها دارای گواهی ریسک حریق باشند، در واقع نوعی اعتبار به شرکت خود می‌بخشند.

ارزیابی ریسک حریق بیشتر در چه مکان‌هایی مورد استفاده قرار می گیرد؟

در بیشتر مکان‌های عمومی باید ارزیابی خطر آتش سوزی انجام شود. زیرا با این کار می‌توان از خطرات احتمالی که جان و مال افراد را تهدید می‌کند، پیشگیری کرد. این مکان‌ها عبارتند از:

  1. دفاتر و مغازه‌ها
  2. کارخانه‌ها و انبارها
  3. خوابگاه‌ها
  4. مناطق مسکونی
  5. اماکن آموزشی
  6. مکان‌های تجمع کوچک و متوسط (با ظرفیت 300 نفر یا کمتر)
  7. مکان‌های تجمع بزرگ (با بیش از 300 نفر)
  8. تئاتر، سینما و اماکن مشابه
  9. محیط‌های عمومی مانند: استادیوم‌ها، پارک‌ها و…
  10. بیمارستان‌ها و اماکن مراقبت‌های بهداشتی
  11. محل نگهداری و پرورش حیوانات
  12. اماکن مربوط به حمل و نقل مانند: فرودگاه‌ها، راه آهن و…

 

الگوی ارزیابی ریسک حریق چیست؟

الگوی ارزیابی خطر آتش سوزی یک ابزار مستندسازی است که توسط افراد آموزش دیده در حوزه ایمنی و مهندسی حریق، برای شناسایی خطرات آتش سوزی در هر مکان استفاده می‌شود. این الگو به مهندسین حریق، هنگام بررسی بصری در هر مکان و منطقه مختلف که احتمال وقوع حوادث آتش سوزی در آن‌ها بیشتر است، کمک می‌کند.

معمولاً مهندسین حریق FPE و مسئولان ایمنی HSE با یکدیگر همکاری می‌کنند تا برنامه‌های ایمنی آتش سوزی کارآمد را بر اساس ارزیابی ریسک حریق تنظیم نمایند. برای انجام ارزیابی خطر آتش سوزی، باید از یک فرد متخصص مثل یک ارزیاب حرفه ای آتش سوزی، کمک بگیرید. مهندسین حریق و ایمنی در این زمینه تخصص کافی دارند و می‌توانند به شما کمک کنند.

بررسی مدل های ارزیابی ریسک آتش سوزی

 الگوی ارزیابی خطر آتش سوزی معمولاً شامل موارد زیر است:

  • اطلاعات مربوط به هر مکان یا تأسیسات
  • فهرست خطرات آتش سوزی شناسایی شده در محل
  • لیست افراد در معرض خطر
  • برنامه بررسی بعدی
  • اعتبار سنجی گزارش از طریق امضاء مسئول ایمنی تعیین شده

سوابق ارزیابی ریسک حریق باید مطابق با علم روز باشد تا به طور مستمر بتوان از آن‌ها استفاده کرد. عدم رعایت نکات ایمنی می‌تواند منجر به جریمه، اتهامات قضایی، خسارات جبران ناپذیر به دارایی‌ها و کسب و کار یا بدتر از آن به بهای جان افراد تمام شود.

 

 

نحوه انجام ارزیابی ریسک حریق در برابر آتش سوزی

در ارزیابی خطر آتش سوزی، باید به عواملی توجه کنید که می‌تواند باعث آسیب به افراد شود. این امر می‌تواند به شما در شناسایی احتمال وقوع آتش سوزی و خطری که ممکن است در محل کار، کارکنان را تهدید کند، مفید باشد.

اصطلاح خطر آتش سوزی یا ریسک حریق، یعنی احتمال وقوع آتش سوزی، ضرب‌در شدت آتش سوزی. (میزان آسیب احتمالی و خسارت مالی و جانی) بنابراین تعیین احتمال آسیب، وظیفه ارزیاب یا مهندس حریق است که باید عواقب احتمالی خطر را در نظر بگیرد.

خطر اشتعال مهم‌ترین نکته در این بررسی است. با این حال باید همه احتمالاتی که ممکن است باعث وقوع حریق شوند، مانند افراد، محیط اطراف و تجهیزات را نیز در نظر گرفت.

امکان گسترش آتش سوزی تحت تأثیر چندین عامل مختلف است. عواملی مانند ساخت و ساز در ساختمان‌ها (وجود مواد قابل احتراق) و محتویات آن (مواد منفجره یا قابل اشتعال) نیز بر این امر تأثیر می‌گذارند.

نکته مهم: یکی از مهم‌ترین عواملی که باید در هنگام آتش سوزی در نظر داشته باشید، آگاهی رساندن به کسانی است که هنگام آتش سوزی از حادثه بوجود آمده بی خبر هستند! زیرا ممکن است قبل از اینکه افراد متوجه شوند، یا بتوانند فرار کنند، آتش همه جا را فرا بگیرند.

ارزیابی ریسک حریق باید معیارهای زیر را داشته باشد:

  • ارزیابی جامع خطر آتش سوزی
  • ارائه نتایج و اقدامات مهم برای به حداقل رساندن و کاهش خطر آتش سوزی
  • یافتن هر گروهی از افراد در معرض خطر
  • سوابق کتبی از تعداد کارکنان
  • بازنگری منظم ارزیابی ریسک حریق در فرآیندهای کاری به هنگام ایجاد تغییرات در اقدامات فنی و سازمانی

6 مرحله مؤثر در فرآیند ارزیابی ریسک حریق

در مرحله ارزیابی ریسک حریق شخص مسئول باید مطمئن شود که از روش‌های جامع ارزیابی خطرات آتش سوزی در دستورالعمل‌های خاص ساختمان‌ها که بر اساس قوانین ادارات دولتی تهیه شده است، پیروی می‌کند.

ارزیابی ریسک حریق و تعیین کارایی روش های مختلف

1- خطرات آتش سوزی در محل کار یا دیگر مکان ها باید شناسایی شوند.

منابع اشتعال شامل وسایل یا تجهیزات آتش زا، بخاری‌ها یا سایر مواد و ترکیبات سوختنی است. منابع انرژی مانند مواد زائد، منسوجات یا سایر محصولاتی است که در انبار کارخانه‌ها یا ادارات نگهداری می‌شوند و باید بررسی شوند.

منابع ورود اکسیژن مانند سیستم‌های تهویه مطبوع که در اماکنی همانند مجتمع‌های تجاری یا پزشکی قرار دارند، باید مورد بررسی قرار گیرند. سازه‌هایی مانند دودکش‌ها، درزهای موجود در ساختمان ها و دیگر موارد مشابه، همواره باید چک شوند. همچنین فضاهای خالی سقف، پله های اظطراری و… نیز باید در نظر گرفته شوند.

2- افرادی که در معرض خطر هستند را شناسایی کنید.

شما باید تعیین کنید که چه کسانی یا چند نفر در معرض خطر حریق هستند، به عنوان مثال:

  • هر کسی که در محل حضور دارد و یا افرادی که با محیط به خوبی آشنا نیستند.
  • کسانی که از اختلالات شنوایی، بینایی، تحرک یا سایر ناتوانی‌ها رنج می‌برند.
  • افرادی که در نزدیکی مواد اشتعال‌زا که خطرات آتش‌سوزی در آنها بیشتر است، کار می‌کنند.
  • افرادی که به تنهایی کار می‌کنند یا در مناطق دورتر هستند. (مانند فضاهای ذخیره سازی یا پشت بام) هستند.
  • والدین صاحب کودکان خردسال.
  • فردی که نمی‌تواند به سرعت واکنش نشان داده و فرار کند. (افراد پیر یا اشخاص دارای بیماری‌های خاص و ضعیف)
  • هر شخصی که می‌تواند در محل کار خوابیده باشد. (مثل نگهبان ساختمان، پیمانکاران و کارگران)

3- ارزیابی کنید که آیا اقدامات ایمنی فعلی آتش سوزی کافی هستند یا نیاز به بهبود دارند.

ابتدا باید خطر آتش‌سوزی را ارزیابی کنید؛ سپس اقدامات پیشگیرانه از آتش‌سوزی را که در ارزیابی ریسک حریق اشاره شد را انجام دهید. برای مثال باید بررسی کنید که یک ساختمان تا چه حد در معرض خطر آتش سوزی (احتمال اشتعال) قرار دارد. این بررسی به شرح زیر است:

  • ریسک حریق بالا

در خطر آتش سوزی شدید، مقادیر زیادی مواد قابل احتراق یا احتمال گسترش سریع آتش وجود دارد.

  • ریسک حریق متوسط

بعید است که آتش به سرعت گسترش یابد زیرا مواد قابل احتراق و منابع گرمایی زیادی وجود ندارد.

  • ریسک حریق کم

خطر آتش‌سوزی کمی وجود دارد، مواد قابل احتراق کمی وجود دارد و عملاً هیچ منبع گرمایی وجود ندارد.

4- یافته‌ها را ثبت کنید، یک طرح اضطراری تهیه کنید، اطلاع و آموزش دهید.

ضبط، برنامه‌ریزی، آموزش و اطلاع رسانی مراحلی است که در این بخش انجام خواهید داد. برای شناسایی افراد در معرض خطر، باید خطرات آتش سوزی شناسایی شده در مرحله 1 و خطرات آتش‌سوزی شناسایی شده در مرحله 2 را مستند کنید. اقدامات انجام شده تحت مرحله 3 نیز باید مستند شوند.

همان طور که در مطالب بالا هم اشاره کردیم ثبت اطلاعات ارزیابی خطر ایمنی آتش‌سوزی شما باید با استفاده از فرم ارزیابی ریسک حریق و فرم اریابی خطر ایمنی آتش‌سوزی شرکتی تکمیل شود. این موارد شامل:

  • مکان های بزرگ تجمع
  • دفاتر
  • مناطق مسکونی
  • اماکن آموزشی
  • محل تجمع کوچک و متوسط
  • خوابگاه

5- به طور منظم و مستمر، بررسی ها را انجام دهید.

ارزیابی ریسک حریق باید بروز و دقیق باشد. اگر تغییرات قابل توجهی در محل کار یا ساختمان ایجاد شود، در این صورت باید ارزیابی ریسک حریق را مجدداً بررسی کرد. سایر عواملی که در ارزیابی ریسک حریق باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

  • ماهیت، نوع و چیدمان محل مورد نظر
  • تعداد و نوع افراد حاضر در محل
  • نوع، مکان و چیدمان تجهیزات کارخانه
  • تغییر در محل، افراد و تجهیزات
  • مواد ذخیره شده در محل مورد نظر
  • روش ها و فرآیندهای جدید
  • الگوی جدید شیفت کارکنان (شامل شیفت های شب)

6- عواقب احتمالی آتش سوزی را شناسایی کنید.

  • آسیب جزئی:

    ریسک بی اهمیت، ریسک قابل تحمل، ریسک متوسط در صورت وقوع آتش سوزی، هیچ آسیب جدی یا احتمال مرگ وجود ندارد.

  • آسیب متوسط:

    ریسک قابل تحمل، ریسک متوسط، ریسک قابل توجه بعید است که تلفات زیادی در آتش سوزی رخ دهد اما ممکن است باعث آسیب به یک یا چند نفر از افراد شود.

  • آسیب شدید:

    ریسک متوسط، ریسک قابل توجه، ریسک غیر قابل تحمل در اینجا تعداد زیادی از افراد در خطر آسیب شدید یا مرگ هستند. در تعیین میزان آسیب، افرادی که ممکن است خوابیده باشند را در نظر بگیرید. با این کار می توانید رتبه ریسک را تعیین کنید.

5 عامل شروع آتش سوزی در ساختمان ها

بنابراین خطر جانی ناشی از آتش سوزی در ساختمان ها به 5 مورد تقسیم می شود:

1- ریسک حریق ناچیز

 نیازی به اقدام نیست و سوابق نباید با جزئیات ثبت و ضبط شوند. (نظارت منظم توصیه می شود)

2- ریسک حریق قابل تحمل

نیازی به کنترل‌های جدید قابل توجه نیست. با این حال، وضعیت نیاز به نظارت منظم دارد و ممکن است فاکتورهایی برای بهتر شدن که خیلی پرهزینه نیستند، در نظر گرفته شود.

3- ریسک حریق در حد متوسط

باید تلاش کرد تا خطر به حداقل برسد. اجرای اقدامات کاهش ریسک در یک چارچوب زمانی مشخص و نظارت بر آنها به صورت مستمر، ضروری است.

4- ریسک حریق قابل توجه

برای کاهش ریسک، ممکن است نیاز به تخصیص منابع قابل توجهی باشد. ساختمان‌های خالی از سکنه، نباید تا زمانی که خطر آتش سوزی کاهش یابد، مورد استفاده قرار گیرند.

5- ریسک حریق غیر قابل تحمل

تا زمانی که خطر کاهش نیافته، نباید از مکان مسکونی استفاده شود. در مواردی که اقدامات موجود برای ارزیابی ریسک حریق ناکافی است، باید متدها را تغییر داده یا ارزیابی‌های دیگری انجام داد.

برای مثال:

  • مواد بسیار قابل اشتعال را با مواد با کم اشتعال جایگزین کنید.
  • مواد قابل اشتعال را از عوامل محرک اشتعال دور کنید.
  • اطمینان حاصل کنید که ممنوعیت سیگار کشیدن وجود دارد.
  • زمان تخلیه و فاصله مسیرهای فرار را کاهش دهید.
  • راه های فرار دیگری را فراهم کنید.
  • هشدارهای زیادی را به سیستم آتش نشانی خود اضافه کنید.
  • بهبود علائم آتش نشانی را توسعه دهید.
  • مأموران آتش نشانی را تعیین کنید.
  • برنامه های آموزش ایمنی آتش نشانی تنظیم کنید.

6 مشکل رایج در ارزیابی ریسک حریق

مشکلات رایجی وجود دارد که در طول هر فرآیند ارزیابی ریسک حریق باید به آن‌ها توجه ویژه کرد. این موارد شامل:

  1. انجام ارزیابی ریسک حریق با الگوهای پیش پا افتاده قبلی (گذشته نگر) برای حمایت از تصمیم قبلی
  2. استفاده از ارزیابی های عمومی، زمانی که انجام ارزیابی های خاص ضروری است.
  3. نادیده گرفتن مشارکت یک تیم در ارزیابی ریسک حریق
  4. کار گروهی در صورت امکان توصیه می شود. برای اطمینان از پوشش جامع همه خطرات آتش سوزی، گردآوری دانش، مهارت ها، تخصص و تجربیات طیف وسیعی از افراد ضروری است.
  5. در نظر نگرفتن همه جوانب کار
  6. عدم اجرای اقدامات کنترلی یا سلسله مراتبی آن‌ها

استفاده از چک لیست ارزیابی ریسک حریق تضمین می‌کند که در زمان اجرای الزامات قانونی، چیزی را فراموش نکرده باشید. اگر طبق مناسب‌ترین استانداردها این کار را انجام دهید، سازه‌های شما تا حد امکان از آتش در امان بوده و از زندگی، جان و اموال افرادی که در آنجا هستند، محافظت می‌‌کنید.

ارزیابی ریسک حریق در صنعت

استفاده اصولی از اطلاعات به منظور شناسایی خطر و تخمین ریسک وارد بر افراد، اموال و محیط زیست را تحلیل ریسک حریق می‌گوییم. مثل: شناسایی خطرات شامل ارزیابی سازه و ساختمان، بار اشتعال در نقاط مختلف ساختمان، طبقه‌بندی فعالیت‌های کاری و غیره. به طور کلی برای ارزیابی ریسک حریق در صنعت نیاز به برگه‌ی ایمنی مواد شیمیایی داریم.

برگه ایمنی مواد شیمیایی

اکثر موادی که در آزمایشگاه مورد استفاده قرار می‌گرد به صورت بالقوه دارای خطر می‌باشند. این خطر زمانی که ماده شیمایی ما در مجاورت گرمای زیاد یا تحت فشار و یا در حین ترکیب شدن با مواد دیگر باشد بیشتر نیز خواهد شد.

برای شناسایی میزان خطر و نوع مواجهه با مواد شیمیایی 2 مولفه وجود دارد که عبارت است از برگه اطلاعات ایمنی یا همان SDS (Safety Data Sheet)، و مورد دوم MSDS یا برگه اطلاعات ایمنی مواد (Materials Safety Data Sheet)، برگه‌هایی است که بیان کننده موارد ایمنی مرتبط با مواد شیمیایی است.

تفاوت بین SDS و MSDS در چیست؟

همانطور که مشخص است MSDS برگه‌ی اطلاعات ایمنی مواد و SDS برگه‌ی اطلاعات ایمنی می‌باشد. و پاسخ به اینکه چرا M از MSDS حذف شد این است که:
سازمان OSHA علاوه بر کوتاه کردن نام آن، فرمت آن را استاندارد کرد تا با سیستم هماهنگ شده‌ی جهانی (GHS: Globally Harmonized System) که در اتحادیه‌ی اروپا مورد استفاده است، هماهنگ باشد.
SDS راهی ساده‌تر و موثرتر برای بیان و درک خطرات مواد شیمیایی استفاده شده است. MSDS می‌تواند فرمت‌های متفاوتی برای بیان اطلاعات داشته باشد بنابراین تحت نظم و قاعده خاصی نیست، بنابراین با تغییر دادن به SDS درک اطلاعات برای مصرف کننده آسان‌تر است.
SDS مشابه MSDS است و تفاوت آن در فرمت استاندارد شده‌ی آن در 16 بخش است که کاربر پسندتر می‌باشد. تفاوت دیگر آن در این است که SDS از طبقه‌بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی در سیستم هماهنگ جهانی (GHS) پیروی می‌کند. GHS مشخص می‌کند که چه اطلاعاتی باید در برگه ی اطلاعات ایمنی شامل شود.
هر ماده شیمیایی در آزمایشگاه باید برگه  اطلاعات احتیاطی (SDS) را دارا باشد که در بیشتر مواد توسط کارخانه سازنده تهیه می‌شود که البته رسما به عنوان برگه اطلاعات احتیاطی مواد (MSDS) نامیده می‌شود .
برگه SDS شامل اطلاعات دقیق و کارآمدی در مورد خصوصیات ماده شیمیایی و خطر‌ات و اقدامات ضروری در مواقع خطر است.

همانطور که در بالا اشاره شده SDS در قالب GHS دارای ۱۶ بخش زیر است:

  1.  شناسایی (IDENTIFICATION)
  2. شناسایی خطرات (HAZARD IDENTIFICATION)
  3. ترکیب اطلاعات در مورد مواد تشکیل دهنده (COMPOSITION)
  4. اقدامات کمک های اولیه (FIST–AID)
  5. اقدامات اطفاء حریق (FIRE-FIGHTING)
  6. اقدامات در صورت نشت تصادفی (ACCIDENTAL RELEASE)
  7. جابجایی و نگهداری (HANDLING & STORAGE)
  8. کنترل مواجهه و حفاظت فردی (EXPOSURE CONTROLS & PERSONAL PROTECTION)
  9. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی (PHYSICAL & CHEMICAL PROPERTIES)
  10. پایداری و واکنش پذیری (stability & reactivity)
  11. اطلاعات سم شناسی (toxicological)
  12. طلاعات بوم شناختی (اکولوژیکی) (ECOLOGICAL)
  13. ملاحظات دفع (DISPOSAL)
  14. اطلاعات حمل و نقل (TRANSPORT)
  15. اطلاعات قانونی (REGULATORY)
  16. سایر اطلاعات
فرق MSDS با SDS چیست؟

بین این دو اختلاف زیادی وجود ندارد. یک SDS می‌تواند یک MSDS باشد ولی MSDS نمی‌تواند SDS باشد. معمولا MSDS ها دارای ۹ بخش هستند ولی SDS ها دارای ۱۶ بخش اند و برای اینکه SDS با GHS سازگار باشد باید دارای ۱۶ سر فصل باشد.

ارزیابی باید به کمک روش‌های مهندسی تحلیل شده ارزشیابی شود و در نهایت ریسک آتش‌سوزی به کمک روش‌ها و تجهیزات از جمله سیستم‌‌های اعلام و اطفاء حریق مدیریت گردد.

۶ فاکتور اصلی در ارزیابی ریسک حریق

1- مقاومت سازه در برابر آتش

مقاوت سازه در برابر آتش، جزو فاکتورهای اصلی در ارزیابی ریسک حریق است. این نوع محافظت در حقیقت، سازه ساختمان و بخش های فرعی و پوشش آن را مورد توجه قرار می‌‌دهد و بهترین ابزار محافظتی در کل عمر یک سازه می باشد.

2- ارزش جانی و مالی تصرف

در ساختمان‌ها افراد از رده‌‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی حضور دارند که هزینه‌های متفاوتی برای ایمنی جانی خودشان می‌‌پردازند، همچنین ارزش کالاها، تجهیزات و تأسیسات ساختمان‌ های مختلف یکسان نیست. در صورت افزایش ارزش جانی و مالی لازم است از سیستم‌های باکیفیت بالاتر و پوشش‌دهی کامل‌تر در نقاط مختلف ساختمان بهره برد.

در نقاط مختلف یک ساختمان مواد سوختنی دارای پراکندگی یکنواخت و بار اشتعال یکنواخت نیست و خطر اشتعال کالاها با یکدیگر برابر نبوده و با توجه به میزان ریسک اشتعال و سرعت توسعه آتش‌سوزی، باید سناریوهای متناسبی را در نظر گرفته و در طراحی سیستم حریق مدنظر قرار داد.

3- آب و هوای منطقه، مسیر جریان باد

شرایط آب و هوای کلیه کشورها یکسان نمی‌باشد. کشورهای اسکاندیناوی و روسیه بسیار سرد و کشورهای استوایی گرم و مرطوب و شهرهای بندری استوایی بسیار گرم و شرجی می‌باشد. در کشور ایران نیز آب و هوای اردبیل، بندرعباس و ماهشهر و زاهدان با یکدیگر متفاوت است. سیستم‌ها نمی‌توانند در کلیه شرایط، رفتار یکسان و اطمینان بخشی ارائه دهند و در انتخاب الگوی ارزیابی ریسک حریق اصولی، باید مطالعات مناسبی انجام داد.

4- مهارت‌ها و رفتار متصرفان

زمان تخلیه ساختمان از سه قسمت اصلی تشکیل گردیده است:

  1. زمان کشف حریق که از شروع حریق تا اعلام آن به طول می‌‌انجامد.
  2. زمان شنیدن آژیر خطر و اطمینان (باور نمودن) و پاسخ به آن حرکت تا ابتدای مسیر تخلیه؛
  3. زمان فرار که از ابتدای مسیر حرکت شروع و تا گذشتن از درب خروجی یا رسیدن به محل امن ادامه می‌یابد.

جمع سه زمان فوق به عنوان زمان تخلیه ساختمان به شمار می ‌آید.

عوامل متعدد در کم کردن زمان تخلیه دخالت دارند که مهمترین آنها عبارتند از تصمیم به موقع در هنگام به صدا در آمدن آژیر خطر یا آژیر تخلیه، شناخت مسیر حرکت با استفاده از تجربه یا علائم نورتاب مسیر فرار و اطلاع از عوامل منجر به ازدحام مثل درب ‌ها، پلکان و غیره.

همان‌گونه که در مطالب بالا هم اشاره شد، توانائی جسمی افراد ساکن در ساختمان و کمک به آنها جهت حرکت، وجود افراد راهنما و مددجو جهت سهولت حرکت و کمک به افراد سال‌خورده و ناتوان، روشنایی سطح کریدورها و مسیرهای تخلیه به خصوص پله‌ها و درب‌‌ها، عدم وجود موانع مثل دود، حریق و حرارت و… در کم کردن زمان تخلیه بسیار تأثیر گذارند. 2 عامل گفته شده، نور کافی و عدم وجود مانع، باعث ایجاد قدرت دید کافی جهت حرکت سریع می‌گردند.

5- نقشه اتوکد ساختمان

طراحی سیستم اعلام در نقشه اتوکد معماری ساختمان انجام می‌‌شود لذا طراح باید در نقشه‌خوانی معماری و نقشه کشی سیستم در نرم‌افزار اتوکد به مهارت برسد. لازم است نقشه پرسپکتیو زیر سقف‌ها را مطالعه و در صورت امکان قبل از طراحی از ساختمان بازدید شود.

ارزیابی ریسک حریق در ساختمان ها

ایمنی آتش‌سوزی بخش حیاتی مدیریت آپارتمان‌‌ها است، همه صاحبخانه‌ها یا شرکت‌های مدیریت ساختمان باید قوانینی را رعایت کنند که بیان می‌‌کند ارزیابی ریسک حریق در تمام مناطق مشترک یک الزام قانونی برای شناسایی و همچنین محافظت در برابر خطرات از آتش است.

۱. ارزیابی ریسک حریق در ساختمان های کوچک

ساختمان‌های کوچک متشکل از زمین و یک طبقه بالاتر از سطح زمین است. ساختمان‌‌های کوچک معمولاً از نظر سیستم‌‌های ایمنی آتش‌سوزی مورد نیاز، کمترین پیچیدگی را دارند، مگر اینکه ساختمان طبق یک طرح خاص، مهندسی و ساخته شده باشد.

۲. ارزیابی ریسک حریق در ساختمان های کم ارتفاع

ساختمان‌‌هایی که دارای یک پله هستند و بیش از 3 طبقه ندارند، یا ساختمان‌هایی که تا حدود 18 متر بالاتر از سطح زمین هستند، معمولاً برای ایمنی و راه‌‌های فرار، نیاز به حفاظت اضافی دارند. همچنین ممکن است با توجه به فاصله بین ساختمان‌های مجاور، محدودیتی در سیستم ایمنی از حریق مورد استفاده، وجود داشته باشد.

۳. ارزیابی ریسک حریق در ساختمان های بلند مرتبه

ساختمان‌های مرتفع یعنی آن‌هایی که ارتفاع طبقاتی آنها از سطح زمین بیش از 18 متر است. ساختمان‌های بلند به اقدامات اضافی برای آتش نشانان نیاز دارند که در مورد ساختمان‌های جدید معمولاً شامل چاهک‌های آتش نشانی محافظت شده از جمله آسانسور می‌شود. ساختمان‌هایی که بیش از 30 متر ارتفاع دارند، نیازمند سیستم‌های اطفاء حریق بوده و تخلیه مرحله‌ای نیز ممکن است توصیه شود.

مسئولیت ترتیب دادن ارزیابی ریسک حریق در ساختمان‌های بلند مرتبه با صاحبخانه یعنی صاحب ملک است. البته شرکت سازنده مجتمع‌های مسکونی و مهندس یا مدیر پروژه نیز می‌توانند مسئولیت انجام این کار را بر عهده بگیرند.

انجام ارزیابی ریسک حریق، برای همه بلوک‌‌های آپارتمانی یک الزام قانونی است. در مرحله اولیه ارزیابی خطر آتش سوزی باید درهای ورودی ساختمان ها بررسی شوند.

چهار نوع متداول آتش سوزی

انواع کلاس های آتش سوزی

این نوع آتش سوزی زمانی اتفاق می‌افتد که مواد در کنار یا نزدیک به مواد قابل احتراق مانند چوب، گرم می‌شوند. این نوع خطر آتش‌سوزی معمولاً منجر به آتش‌سوزی کلاس A می‌شود؛ مگر اینکه تجهیزات الکتریکی، فلزات یا مواد شیمیایی درگیر باشند. برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس A می‌توانید از آب یا کپسول آتش نشانی فوم استفاده کنید.

این نوع ریسک حریق شامل مایعات قابل اشتعال از جمله الکل، روغن، رنگ، بنزین و گازهای تحت فشار است. این نوع خطر آتش سوزی منجر به آتش سوزی کلاس B می‌شود. برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس B از کپسول آتش نشانی فوم، دی اکسید کربن یا پودر استفاده کنید. از آب برای اطفاء حریق کلاس B استفاده نکنید.

این نوع ریسک حریق معمولاً در کلیدهای مدار، وسایل برقی، ترانسفورماتورها، سیم کشی ها، سیم‌های برق، جعبه‌های اتصال وجود دارد. این نوع خطر آتش سوزی منجر به آتش سوزی کلاس C می‌شود. برای کنترل آتش سوزی کلاس C از کپسول آتش نشانی دی اکسید کربن یا پودر خشک استفاده کنید. برای آتش سوزی کلاس C از آب یا کپسول آتش نشانی فوم استفاده نکنید.

این نوع خطر آتش سوزی معمولاً در مغازه‌های مکانیک خودرو و تاسیسات صنعتی اتفاق می‌افتد. نمونه‌هایی از فلزاتی که به راحتی مشتعل می‌شوند پتاسیم و سدیم هستند. این نوع خطر آتش سوزی منجر به آتش سوزی کلاس D می‌شود. برای اطفای آتش سوزی کلاس D فقط از خاموش کننده پودر خشک استفاده کنید. برای آتش سوزی کلاس D از آب یا کپسول آتش نشانی فوم استفاده نکنید.

نکته: قبل از ساخت مکان هایی که برای این شغل در نظر گرفته می شود، بایستی قبل ازهر چیز، ارزیابی ریسک حریق صورت گیرد.

طبقه بندی مکان‌ها با توجه به خطر حریق:

NFPA13 ساختمان‌ها را براساس قابلیت اشتعال و ارتفاع کالاهای انبار شده و نرخ حرارت آزاد شده به سه گروه اصلی تقسیم‍‌بندی می‌کند:

مکان‌هایی غیر صنعتی هستند که میزان و یا قابلیت اشتعال محتویات‌شان اندک است و هنگام آتش سوزی حرارت کمی تولید می‌کنند. مانند: ساختمان‌های اداری، مسکونی، بیمارستانها، اماکن مذهبی، آموزشگاه‌ها، موسسات، کتابخانه های کوچک و موزه.

مکان‌های تجاری و صنعتی هستند که خود بر حسب قابلیت اشتعال محتویات‌شان به دو گروه تقسیم میشوند:

گروه 1: مکانهایی با محتویات با قابلیت اشتعال کم، که ارتفاع مواد اشتعال پذیر انبار شده در آن‌ها از 2.4 متر تجاوز نمی‌کند. مانند: پارکینگ‌ها و نمایشگاه اتومبیل، نانوایی ها، کارخانجات صنایع غذایی، آشپزخانه‌ها و رستوران‌ها و ….

گروه 2: مکان‌هایی با قابلیت اشتعال بالاتر از حد متوسط محتویات که ارتفاع مواد اشتعال‌پذیر در آن‌ها از 2.4 متر تجاوز نکرده و هنگام آتش سوزی حرارت متوسطی تولید می‌کنند. مانند: کارخانه تولید لاستیک، دفاتر پستی، انبار غلات، چاپخانه‌ها، کارخانجات نساجی، صنایع چوب و چوب بری

گروه 1: مکان‌هایی تجاری و صنعتی که قابلیت اشتعال محتویات‌شان بسیار بالا بوده (مثل باروت یا مایعات قابل اشتعال) و هنگام حریق حرارت زیادی تولید می‌کنند. سرعت گسترش حریق در این کلاس بالا ولی مقدار مایعات قابل اشتعال، بسیار کم است. مانند: آشیانه هواپیما، سالن ریخته‌گری، کارخانه فیبر و نوپان‌سازی، کارخانه لاستیک اسفنجی، چاپخانه‌هایی که جوهرهایی با دمای اشتعال کمتر از 38 سانتیگراد استفاده میکنند.

گروه 2: ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار مایعات قابل اشتعال در آن قابل توجه است. همانند آسفالت، اسپری کردن مایعات قابل اشتعال، کارخانجات سازنده خانه‌های پیش ساخته، تولید پلاستیک، حلال‌های شوینده و رنگ کاری.

نکات کلیدی که از این مطلب آموختیم!

ارزیابی ریسک حریق در واقع ارزیابی خطرات آتش سوزی شناسایی شده و اقدامات حفاظت از آتش است. همچنین شامل برنامه ریزی برای ایمنی افراد در معرض خطر نیز می‌باشد. در حالت ایده آل، کارفرمایان، مدیران و مهندسان ایمنی با یکدیگر همکاری می‌کنند تا بر اساس ارزیابی ریسک حریق، برنامه‌های ایمنی آتش سوزی موثری ایجاد کنند.

سوالات متداول

طبق بخش 9 اصلاحات نظارتی، شخص مسئول (یعنی کارفرما یا مالک کسب و کار، مدیر یا مهندس ایمنی) باید ارزیابی مناسب و کافی از خطراتی که افراد مربوطه در معرض آن هستند، انجام دهد. همان‌گونه که در بالا هم گفته شد، هدف از ارزیابی ریسک حریق، شناسایی اقدامات احتیاطی عمومی در برابر آتش سوزی است که کارفرمایان و مدیران باید برای رعایت الزامات نظارتی انجام دهند.

اگرچه ارزیابی‌های منظم ریسک حریق برای اطمینان از بروز نگه داشتن پروتکل‌های ایمنی آتش سوزی توصیه می‌شود، هیچ قانونی وجود ندارد که چارچوب زمانی خاصی را برای چند بار انجام آن مشخص کند. در بریتانیا، انجمن دولت محلی (LGA) راهنمایی‌هایی را در مورد ایمنی در برابر آتش برای آپارتمان‌ها یا ساختمان های مسکونی ارائه می‌دهد. توصیه‌های آن‌ها در مورد ارزیابی خطر آتش‌سوزی می‌تواند به‌عنوان یک قاعده کلی خوب مورد استفاده قرار گیرد.

طبق دستورالعمل‌های قانونی، ارزیابی خطر آتش سوزی باید توسط یک فرد صلاحیت‌دار یعنی مهندس حریق انجام شود. هر کسی که ارزیابی خطر آتش سوزی شما را انجام می‌دهد، باید با ارزیابی ساختمان و خانه شما در برابر همه عوامل مختلفی که در بالا ذکر شده است، آشنا باشد.

اگر ارزیابی خطر آتش سوزی نداشته باشید و به طور خاص اقدامات احتیاطی ایمنی آتش سوزی را برای ساختمان ها یا محل‌های مورد نظر خود انجام ندهید، مجازات آن پیگرد قانونی است که منجر به جریمه‌های شدید می‌شود. حتی در صورت بروز مشکلات شدیدتر، منجر به پیگرد قانونی و حبس نیز بشود.

برای ساختمان‌ها و آپارتمان‌های نوساز، هر دو سال یکبار یا هر چهار سال یکبار، باید ارزیابی ریسک حریق انجام شود. برای بلوک‌های با ریسک بالاتر، ممکن است بررسی سالانه یا هر سه سال یکبار نیاز باشد.

2 دیدگاه در “ارزیابی ریسک حریق چیست؟ مزایا و کارایی

  1. مرتضی نقشوار گفت:

    با سلام، ممنون از نوشته های شما، امکان دارد منابع خود را برای اینجانب ارسال کنید، در ضمن کتاب یا منبع معتبر در خصوص ارزیابی ریسک و مهندسی حریق پیشنهاد می فرمایید.

    1. مهندس سروری گفت:

      با سلام، کتاب مهندسی حریق جناب آقای دکتر رستم گل محمدی و کتاب ارزیابی ریسک حریق نویسنده علیرضا کوهپایی از بهترین کتاب‌های ترجمه فارسی در ایران هستند و کتاب SFPE Guide to Fire Risk Assessment نوشته انجمن مهندسی حریق امریکا و کتاب SFPE Handbook of Fire Protection Engineering برای مهندسی حریق نوشته انجمن مهندسی حریق امریکا، از بهترین منابع موجود هستند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *