دوره جامع آموزش سیستم اعلام حریق

درس ۱: معرفی استاندارد NFPA 72

هدف و دامنه کاربرد:

تمرکز بر سیستم‌های کشف، اعلام و ارتباطات اضطراری در آمریکا و سایر کشورهای پیرو این استاندارد.

تفاوت‌های کلیدی با BS 5839 (مثلاً در طبقه‌بندی سیستم‌ها یا الزامات نصب دتکتورها).

• ویرایش‌های مهم: آخرین تغییرات در ویرایش 2024 (مثلاً به‌روزرسانی در مورد سیستم‌های بی‌سیم).

درس ۲: انواع سیستم‌ها بر اساس NFPA 72

• سیستم‌های متعارف (Conventional):

  • محدودیت زون‌بندی و کاربرد در پروژه‌های کوچک.

• سیستم‌های آدرس‌پذیر (Addressable):

  • قابلیت شناسایی دقیق محل حریق و کاهش هزینه کابل‌کشی.

• سیستم‌های بی‌سیم (Wireless):

  • الزامات جدید برای سیگنال‌دهی و مقاومت در برابر نویز.

درس ۳: طراحی محل نصب دتکتورها

• محاسبه فاصله دتکتورهای دود/حرارت:

  • حداکثر فاصله مجاز از دیوار (7.5 متر برای دتکتور دود در سقف صاف).

  • استثناها برای سقف‌های شیبدار یا فضاهای با ارتفاع بیش از 10 متر.

• نقاط حساس: آشپزخانه‌ها، اتاق‌های سرور (نیاز به دتکتور حرارتی افزایشی).

درس ۴: تجهیزات هشداردهنده (Notification Appliances)

• آژیرها و فلاشرها:

  • حداقل شدت صدا (75dB در خوابگاه‌ها، 90dB در صنعتی).

  • استانداردهای فلاشرها (پالس‌های 1Hz، رنگ قرمز).

• سیستم‌های پیام صوتی (Voice Alarm):

  • الزامات شفافیت صدای اعلام خطر در محیط‌های شلوغ.

درس ۵: سیم‌کشی و پنل مرکزی

• کابل‌های مقاوم در برابر آتش (Circuit Integrity):

  • الزامات کابل‌های نوع FPLR یا FPLP.

• محل نصب پنل اصلی:

  • دسترسی آسان برای پرسنل ایمنی و دور از خطرات فیزیکی.

درس ۶: تست و نگهداری (Inspection & Testing)

• برنامه زمان‌بندی:

  • تست هفتگی (آژیرها)، سالانه (دتکتورها) و ماهانه (باتری‌ها).

• مستندات:

  • ثبت نتایج تست در فرم‌های مطابق NFPA 72.

درس ۷: یکپارچه‌سازی با سایر سیستم‌ها

• ارتباط با سیستم اطفاء (Fire Suppression):

  • تأخیر زمانی قبل از فعال‌سازی سیستم گاز.

• اتصال به BMS:

  • پروتکل‌های استاندارد مانند BACnet یا Modbus.

1. 1. جداول مقایسه:

      • مقایسه NFPA 72 و BS 5839 در انتخاب دتکتورها یا هشداردهنده‌ها.

   2. تصاویر شماتیک:

      • نقشه‌های نمونه برای جانمایی دتکتورها در یک ساختمان اداری.

درس ۱: اصول کلی طراحی سیستم‌های اعلام حریق

• مراحل طراحی سیستم:

  • ارزیابی ریسک (Risk Assessment) بر اساس نوع ساختمان (مسکونی، تجاری، صنعتی).

  • انتخاب سطح حفاظت (مطابق استانداردهای NFPA یا BS).

• نقشه‌خوانی:

  • تفسیر نقشه‌های معماری برای تعیین محل دتکتورها و آژیرها.

درس ۲: انتخاب دتکتورها بر اساس محیط

• دتکتورهای دود:

  • نقطه‌ای (برای فضاهای کوچک) vs خطی (برای سالن‌های بزرگ).

  • محیط‌های پرگردوغبار (استفاده از دتکتور حرارتی به جای دودی).

• دتکتورهای حرارتی:

  • ثابت (دمای ۶۵°C) vs افزایشی (پاسخ به نرخ رشد دما).

• دتکتورهای ترکیبی (دود + حرارت):

  • مناسب برای هتل‌ها و بیمارستان‌ها.

درس ۳: نصب تجهیزات (عملیاتی)

• دتکتورهای دود/حرارت:

  • فاصله از دیوار (حداقل ۵۰ سانتیمتر).

  • اجتناب از نصب نزدیک دریچه‌های تهویه.

• آژیرها و فلاشرها:

  • ارتفاع نصب (۲٫۳ متر از کف برای فلاشرها).

  • پوشش صوتی در تمام نقاط قابل سکونت.

درس ۴: یکپارچه‌سازی با سیستم‌های دیگر

• اتصال به سیستم امنیتی:

  • فعال‌سازی دوربین‌ها یا قفل‌های الکترونیک هنگام اعلام حریق.

• سیستم اطفاء خودکار:

  • تأخیر ۳۰ ثانیه‌ای قبل از رهاسازی گاز (برای تخلیه افراد).

درس ۵: طراحی کابل‌کشی و منابع تغذیه

• کابل‌های مقاوم در برابر آتش:

  • استانداردهای IEC 60331 یا BS 6387.

• منابع تغذیه پشتیبان (باتری):

  • محاسبه ظرفیت باتری برای ۲۴ ساعت کار در حالت آماده‌باش + ۳۰ دقیقه فعال‌سازی.

درس ۶: تست و راه‌اندازی اولیه

• چک‌لیست پیش از راه‌اندازی:

  • تست مقاومت عایقی کابل‌ها.

  • بررسی پاسخ تمام دتکتورها به شبیه‌ساز دود/حرارت.

• مستندسازی:

  • ثبت نقشه‌های نهایی و مشخصات فنی تجهیزات.

درس ۷: مطالعات موردی (Case Studies)

• ساختمان اداری:

  • استفاده از سیستم آدرس‌پذیر + یکپارچه‌سازی با BMS.

• انبار صنعتی:

  • ترکیب دتکتورهای شعله و گاز + سیستم اطفاء آبی.

پیوست‌های کاربردی

1. جدول انتخاب دتکتور بر اساس محیط:

   محیط	دتکتور پیشنهادی	توجهات
   آشپزخانه	حرارتی افزایشی	اجتناب از دتکتور دود
   اتاق سرور	دود هوشمند	حساسیت بالا

2. چک‌لیست نصب:

 این بخش به بررسی نمادها و علائم استانداردی که باید در نقشه‌های مربوط به سیستم‌های اعلام حریق استفاده می‌شود، می‌پردازد. این علائم برای فهم آسان توسط مهندسین و تکنسین‌ها ضروری هستند.

آموزش عملیاتی از پایه تا پیشرفته برای طراحان و نصابان سیستم‌های اعلام حریق

بخش ۱: آموزش کانکتورها و مفاهیم پایه

درس ۱: کار با کانکتورهای NC (Normally Closed)

• کاربرد: اتصال در مدارهای قطعشده در حالت عادی (مثل شستی‌های اعلام حریق).

• نحوه تست: استفاده از مولتی‌متر برای بررسی اتصال قبل از فعال‌سازی.

• مثال عملی: اتصال به دتکتورهای مکانیکی (فلوسوئیچ).

درس ۲: کار با کانکتورهای NO (Normally Open)

• کاربرد: مدارهای بسته‌شونده پس از فعال‌سازی (مثل رله‌های آژیر).

• نحوه نصب: اتصال به پنل مرکزی و تست با شبیه‌ساز حریق.

بخش ۲: طراحی سیستم برای محیط‌های مختلف

درس ۳: طراحی برای آپارتمان‌ها

• تجهیزات پیشنهادی:

  • پنل متعارف + دتکتور دود در راهپله‌ها و آشپزخانه.

• نکات کلیدی: کاهش آلارم‌های کاذب با استفاده از دتکتور حرارتی در آشپزخانه.

درس ۴: طراحی برای شرکت‌ها و ساختمان‌های اداری

• سیستم آدرس‌پذیر:

  • تقسیم‌بندی زون‌ها بر اساس دپارتمان‌ها.

  • یکپارچه‌سازی با سیستم کنترل تردد.

درس ۵: طراحی برای مدارس

• تمرکز بر تخلیه سریع:

  • آژیرهای صوتی-بصری با پوشش تمام کلاس‌ها.

  • شستی‌های دستی در راهروهای خروج.

درس ۶: طراحی برای هتل‌ها و پاساژها

• سیستم ترکیبی:

  • دتکتور دود در اتاق‌ها + دتکتور شعله در آشپزخانه‌های مرکزی.

  • پیام‌های صوتی جهت هدایت آرام مهمانان.

بخش ۳: نصب تجهیزات تخصصی

درس ۷: نصب پرشر سوئیچ (Pressure Switch)

• مراحل:

  1. اتصال به خط لوله sprinkler.

  2. تنظیم آستانه فشار (مثلاً ۱۰ psi برای فعال‌سازی آلارم).

درس ۸: نصب فلوسوئیچ (Flow Switch)

• کاربرد: تشخیص جریان آب در سیستم اطفا.

• نکات نصب:

  • نصب پس از شیر کنترل.

  • تست با بازکردن شیر تست.

بخش ۴: مدیریت سیستم و برنامه‌نویسی

درس ۹: سناریونویسی (Scenario Programming)

• مثال:

  • فعال‌سازی آژیرها + قطع سیستم تهویه + باز کردن درهای خروج.

• ابزارها: نرم‌افزارهای اختصاصی پنل‌های آدرس‌پذیر.

درس ۱۰: زون‌بندی و گروه‌بندی

• استانداردها:

  • حداکثر ۲۰ دتکتور در هر زون (مطابق NFPA).

  • گروه‌بندی بر اساس طبقات یا عملکرد (مثلاً تمام آژیرها در یک گروه).

درس ۱۱: Special Cause (علل خاص)

• تعریف: شرایط غیرمعمول مانند نوسان برق یا خرابی سنسور.

• راهکار:

  • استفاده از فیلترهای نویز در کابل‌کشی.

  • برنامه‌ریزی پنل برای گزارش خطاهای خاص.

بخش ۵: محاسبات فنی

درس ۱۲: محاسبه باتری پشتیبان

• فرمول: ظرفیت باتری (Ah) = (جریان کل سیستم × زمان پشتیبان‌گیری) + ۲۰% ذخیره  

• مثال: سیستم با جریان ۲A نیاز به باتری ۲۴Ah برای ۱۲ ساعت پشتیبان دارد.

بخش ۶: آموزش نصب برندهای معروف

درس ۱۳: نصب سیستم آریاک

• ویژگی‌ها: پنل‌های متعارف با راه‌اندازی آسان.

• نکات: تنظیم دیپ‌سوئیچ‌ها برای تعیین آدرس دتکتورها.

درس ۱۴: نصب سیستم‌های Apollo و Zeta

• مقایسه:

  • Apollo: مناسب برای پروژه‌های بزرگ با قابلیت اتصال به BMS.

  • Zeta: تمرکز بر سیستم‌های آدرس‌پذیر مقرون‌به‌صرفه.

پیوست‌های کاربردی

1. 1. چک‌لیست نصب:

      • ✅ تست مقاومت کابل‌ها قبل از روشن‌کردن سیستم.

      • ✅ ثبت شماره سریال تجهیزات در مستندات.

   2. نقشه‌های نمونه:

      • طرح جانمایی دتکتورها در یک آپارتمان ۳ خوابه.

   3. جدول عیب‌یابی:

      مشکل	علت احتمالی	راهکار
      آلارم کاذب	گردوغبار در دتکتور	تمیزکردن سنسور

درس ۱: چرا تست و نگهداری حیاتی است؟

• آمار حوادث: ۶۰٪ خرابی سیستم‌های اعلام حریق ناشی از عدم نگهداری است (منبع: NFPA).

• پیامدهای قانونی: جریمه‌های سنگین در صورت نقص سیستم در بازرسی‌های دولتی.

درس ۲: فرآیند تحویل سیستم (Commissioning)

• مراحل کلیدی:

  1. تست اولیه (FAT): پیش از نصب در محل.

  2. تست سایت (SAT): پس از نصب با حضور کارفرما.

  3. مستندسازی: تحویل نقشه‌های “As-Built” و دفترچه راهنما.

درس ۳: تست‌های دوره‌ای

درس ۴: تست عملکرد ویژه

• تست یکپارچه‌سازی: هماهنگی با سیستم اطفاء (مثلاً تأخیر ۳۰ ثانیه‌ای قبل از رهاسازی گاز).

• تست قطع برق: بررسی عملکرد باتری پشتیبان تحت بار کامل.

درس ۵: چک‌لیست بازرسی ماهانه

• تجهیزات الکتریکی:
  وضعیت LEDهای پنل مرکزی.
  اتصالات سیم‌ها (عدم وجود خوردگی).

• تجهیزات مکانیکی:
  شستی‌های اعلام حریق (عدم قفل شدن).
  فلوسوئیچ‌ها (آزادی حرکت پدال).

درس ۶: چک‌لیست بازرسی سالانه

• دتکتورها:
  تمیزکردن حسگرها از گردوغبار.
  کالیبراسیون دتکتورهای گازی.

• سیستم ارتباطی:
  تست خطوط تلفن برای سیستم‌های متصل به مرکز مانیتورینگ.

درس ۷: ثبت نتایج تست‌ها برای مستند سازی

• نمونه فرم گزارش:

  تاریخ	تجهیز	نتیجه	اقدامات	امضا
  ۱۴۰۳/۰۵/۱۵	دتکتور آشپزخانه	PASS	تمیزکاری سنسور	مهندس X

درس ۸: مدیریت اصلاحات

• پیگیری خرابی‌ها: سیستم ticketing برای رفع نقص‌ها در حداکثر ۲۴ ساعت.

درس ۹: نمونه‌های واقعی

• مورد ۱: آتش‌سوزی در بیمارستان به دلیل خرابی دتکتور دود (عدم تست سالانه).

• مورد ۲: جریمه ۵۰,۰۰۰ دلاری یک مجتمع تجاری به دلیل نقص در مستندات.

پیوست‌های کاربردی

۱. نرم‌افزارهای پیشنهادی FireCare Pro (مدیریت برنامه نگهداری).

۲. NFPA Digital Checklists (چک‌لیست‌های استاندارد).